Rechterlijke Machtiging(RM)
Soms is het noodzakelijk een psychiatrische patiënt tegen zijn wil op te nemen of opgenomen te houden. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer hij een gevaar vormt voor zijn directe omgeving of voor zichzelf. Wanneer iemand psychotisch is neemt hij de werkelijkheid soms vervormd waar: Hij kan zich bijvoorbeeld zo bedreigd voelen dat hij zich agressief gedraagt naar anderen. Van belang is tevens dat het gevaar niet kan worden afgewend door tussenkomst van personen of instellingen buiten een psychiatrisch ziekenhuis. De betrokkene is niet bereidheid tot opneming of verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis. Bij een Rechterlijke Machtiging hoeft niet sprake te zijn van een onmiddellijke dreigende situatie maar kan het zijn dat een dergelijke situatie zich op den duur zal gaan voordoen wanneer iemand bijvoorbeeld zijn medicijnen niet meer inneemt. Meestal bevindt iemand met een RM zich in de beschermende situatie van een psychiatrisch ziekenhuis waar er sprake is van een intensieve zorg die terugval voorkomt. De officier van justitie,familie van de patiënt, de patiënt zelf, hulpverleners of wettelijke vertegenwoordigers mogen om een Rechterlijke Machtiging verzoeken. Officieel wordt de RM bij de rechter gevorderd door de officier van justitie. De patiënt zelf zal bijvoorbeeld om een RM verzoeken wanneer hij/zij van zichzelf weet een behandeling op de lange duur moeilijk vol te kunnen houden(Bij verslavingsgedrag b.v.
Bij vordering om een RM, dient een geneeskundige verklaring gevoegd worden van een niet behandelend psychiatre/arts die een onderzoek heeft ingesteld naar de toestand van de patiënt. Wanneer een patiënt reeds in het psychiatrisch ziekenhuis verblijft dient ook een behandelingsplan aan de rechter voorgelegd te worden.
De rechter mag geen RM verlenen, alvorens hij betreffende patiënt een raadsman heeft toegewezen en deze patiënt heeft gehoord. Nadat de RM door de officier van justitie is gevorderd moet de rechter deze binnen drie weken een beslissing nemen. De officier van justitie heeft vervolgens de bevoegdheid in aanmerking komende psychiatrische ziekenhuizen te bevelen betreffende patiënt op te nemen.
De eerste keer dat een RM(voorlopige RM) wordt afgegevend duurt deze machtiging zes maanden of korter wanneer door patiënt en behandelaar aan de rechter wordt gevraagd betreffende machtiging tussentijds op te heffen. Een verlenging van een RM(machtiging tot voortgezet verblijf) kan varieren van een half jaar tot 2 jaar(Dit wanneer een patiënt reeds vijf jaar ononderbroken in het ziekenhuis verblijft).
Wanneer een patiënt geen onmiddellijk gevaar meer vormt kan de geneesheer direchteur verlof verlenen tot terugkeer naar de maatschappij. Aan de toekenning van dit verlof kunnen voorwaarden verbonden worden. In feite blijft de RM ook na het onslag van de patiënt uit het ziekenhuis doorlopen. Wanneer de patiënt gedurende zijn verlof buitenhet ziekenhuis niet aan de voorwaarden kan voldoen kan aan de rechter worden voorgelegd het verlof weer in te trekken.
Soms wordt een machtiging tot voortgezet verblijf aangevraagd, omdat het dan mogelijk is de patiënt onder voorwaarden te ontslaan, dat wil zeggen de behandeling ambulant voort te zetten. Het kan ook zijn dat een dergelijke ambulante (gedwongen) behandeling reeds plaatsvindt, de termijn van de huidige machtiging verloopt en de geneesheer-directeur alsnog besluit een machtiging tot voortgezet verblijf aan te vragen (een zogeheten ‘paraplu-machtiging’). In een beschikking d.d. 11-12-98 heeft de Hoge Raad gesteld dat dit een geoorloofde handelwijze is, die ‘aansluit bij de mogelijkheid van voorwaardelijk verlof (art. 45) en voorwaardelijk ontslag (art.47).’. Daarbij staat voor betrokkene de mogelijkheid open een beslissing van de rechter te vorderen. De beschikking van de Hoge Raad omtrent de ‘paraplu-machtiging’ (een machtiging tot voortgezet verblijf, die bedoeld is om ambulante dwang-behandeling mogelijk te maken) sluit inhoudelijk aan bij de beslissing van het Kabinet in het kader van de Evaluatie Wet BOPZ om ambulante dwangbehandeling een wettelijke basis te geven.