VERMINDER STRESS VOORKOM PSYCHOSE

Vooral patiënten met de diagnose schizofrenie, worden extra kwetsbaar geacht voor teveel stress.

Na een psychose, kan iemands draagkracht verminderd zijn. problemen die eerst nog met speels gemak overwonnen werden, zijn onoplosbaar geworden. Concentratie, initiatief, tempo, uithoudingsvermogen, slaap-waakritme en geheugen, zijn blijvend achteruitgaan. Tevens ervaren sommige patiënten een verhoogde prikkelgevoeligheid. De omgeving lijkt zich in sterkere mate aan hen op te dringen. Niet alleen de omgeving, ook hun emoties gaan sneller met hen aan de haal.
Dit alles, heeft uiteraard negatieve gevolgen voor hun ervaren stress en hun vermogen, zich te handhaven in werk en relaties. Zelfs situaties die voorheen als ontspannend beleefd werden kunnen plotseling spanningen veroorzaken. In een omgeving waar meer mensen bij elkaar zijn, bijvoorbeeld een feestje, is concentratie een extra groot probleem. Men is niet meer in staat gesprekken te volgen en raakt zelfs gespannen van vrolijk opgewonden gepraat. Vaak zijn patiënten na een doorgemaakte psychose, zelfs niet meer in staat zich te concentreren op het lezen van een krant of het volgen van een soap op televisie. Het besef hiervan veroorzaakt spanning.
Verwarrend voor patiënten en hun omgeving is, dat men zich de ene dag goed kan concentreren, zich rustiger voelt en minder snel uitgeput.De andere dag echter komt men tot niets en kan men door een 'kleinigheid' uit evenwicht raken. Zelfs tijdens de dag ervaart men schommelingen van mogelijkheden. Soms komt dat door een slechte nachtrust. Niet altijd is echter duidelijk waar de instabiliteit vandaan komt.
Ook de onbedoelde werkingen van de antipsychotische medicatie: de zogenaamde bijwerkingen, kunnen leiden tot een verminderde draagkracht: eerder moe, slaperig, een verminderde oog-handcoordinatie, moeite met de stoelgang, speekselvloed, gewichtstoename etc. etc.
Voortdurend is er op de achtergrond de angst terug te vallen in een psychose. Er is als het ware sprake van verwerkingsstress.

Stress kan hierdoor een naar verhouding grote bedreiging vormen voor het psychisch evenwicht. Tengevolge van deze kwetsbaarheid voor stress kunnen psychotische symptomen zoals het horen van stemmen en wanen in ernst toenemen. In het ergste geval kan teveel stress voor patiënten met de diagnose schizofrenie zelfs leiden tot een terugval in een psychose.

Samenvattend: Vermindering van stress kan een terugval in psychose voorkomen.

Hoe verminder je stress?

Voordat je verder gaat met lezen lees even wat Hilde en haar opa zeggen hierover.
Controle, is een sleutelwoord bij het verminderen en overwinnen van stress. Controle zijn de mensen die een psychose hebben doorgemaakt echter juist kwijt. Tegelijkertijd is het voor hen moeilijker controle over hun leven te herwinnen.
Krampachtige pogingen, het leven voor de psychose te herstellen, het voortijdig onderbreken van behandeling, het staken van medicatie en terugtrekgedrag wanneer dit alles tot niets leidt zijn zijn vaak de eerste middelen die patiënten hanteren om de door hun ervaren stress over de doorgemaakte psychose te overwinnen. Wanneer je je uit contacten terugtrekt lijkt dit minder stress op te leveren.
Voortdurend terugkijken naar de periode voor de psychose en rouwen zonder afscheid te kunnen nemen, van vaardigheden en mogelijkheden die men ooit had, lijken de stress voorkomen die gepaard gaat met kwetsbaarheid en weerloosheid.
Een gebrek aan adequate steun en het leven in een schijnwerkelijkheid eenzaamheid is hier vaak het gevolg van; en zoals bekend zijn gebrek aan steun en eenzaamheid weer een bron van frustratie, stress en depressie; een vicieuze cirkel.

Hoe krijg je dan weer controle over je leven na een doorgemaakte psychose?

Besef dat het erkennen van een grotere afhankelijkheid en kwetsbaarheid van anderen in feite een beslissing is die je alleen zelf kunt nemen. Ook de keuze om schaamte over onvermogen te laten vallen kan alleen door het individu zelf genomen worden.

Voor een leven met een aanvaardbaar stressniveau is het op de eerste plaats noodzakelijk, de huisje boompje beestje wensen na te blijven streven. Dit betekent dat je in ieder geval probeert toe te komen aan een doelgerichte, evenwichtige verdeling van:

  1. Goed zorgen voor jezelf
  2. Omgaan met anderen
  3. ontplooing van jezelf
  4. ontspanning
  5. werk/dagbesteding

Zorg goed voor je zelf:

Overleg met je arts over je medicijnen. Zorg dat je volgens voorschrift gebruikt. Wanneer er bijverschijnselen zijn, probeer dan samen met je arts te streven naar zo weinig mogelijk bijverschijnselen.
Zorg voor een goede nachtrust. Beter teveel dan te weinig.
Zorg dat je gezond eet en tot voldoende lichaamsbeweging komt. Houdt roken en koffie binnen de perken. Drank wordt over het algemeen afgeraden wanneer je antipsychotische medicatie gebruikt. Drugs ook soft-drugs kunnen een psychose uitlokken.
Persoonlijke hygiëne, schone kleding, naar dokter en tandarts wanneer noodzakelijk.
Wanneer noodzakelijk kapotte spullen repareren en je kast opruimen etc.
Betaal op tijd rekeningen, houdt geld achter de hand en laat je zo nodig adviseren en helpen wanneer je merkt dat zaken uit de hand lopen.

Omgaan met anderen

De tijd die je met anderen deelt. Je vereert een vriend met een bezoekje. Je helpt een handje wanneer dat nodig is. Je bent vooral niet bang, de ander om hulp te vragen. Wanneer je moeite hebt je tijdens een gesprek, schaam je niet de ander hierop te attenderen. Terugtrekken en vluchten uit contact mag maar is lang niet altijd nodig. De ander is bereid zich aan je tempo aan te passen wanneer je hem/haar hierop attendeerd.
Vraag anderen om je te helpen:
Erken dat je op sommige momenten hulp nodig hebt. Zoek iemand, een maatje die je op deze momenten om hulp kan en durft te vragen, bij voorkeur geen hulpverlener maar een familielid, vriend of kennis. Spreek met deze persoon af aan welke hulp je het meeste behoefte hebt:
Soms is het alleen een luisterend oor waar je je zorgen en angsten kwijt kunt. Soms heb je hulp nodig bij het invullen van een formulier of bij een klus in huis.
Er zijn momenten dat je zelf niet direct in de gaten hebt dat het slechter met je gaat of het voor jezelf niet wil toegeven. Iemand die je om hulp durft vragen, kun je ook vragen op deze momenten beslissingen voor je te nemen, of je te stimuleren je medicatie weer in te nemen wanneer je de neiging hebt hier mee te stoppen
Samen kunnen jullie of contact zoeken met een hulpverlener wanneer je dat in je eentje niet durft te doen.
Erken, dat het vragen om hulp aan anderen, ook het helpen van anderen is, contact met je te krijgen.
Stel je grenzen:
Wees niet te snel bang dat je de ander tegen je in het harnas jaagt, wanneer je hem of haar er op wijst dat je niet tegen drukte of druk gepraat kunt. Laat de ander weten dat je regelmatig een slechte nachtrust hebt. Dat je het moeilijk vindt je bed uit te komen of op gang te komen. Laat weten wanneer je de ander niet begrijpt doordat hij bijvoorbeeld te vlug praat.
Het kan zijn dat de ander zich stoort aan het feit dat je minder productief bent en je dit verwijt. Dit is een gevolg van zijn/haar gebrekkige kennis over wat schizofrenie. Tevens is het niet altijd even makkelijk te beseffen voor een ander hoeveel last je misschien wel niet hebt van de medicatie. Probeer je daarom niet te snel gekwetst te voelen maar leg de ander rustig en geduldig uit wat je wel en niet meer kunt. Geef deze uitleg zo kort mogelijk, zodat je jezelf niet verliest in allerlei associaties en zijpaden.
Het kan zijn dat je merkt dat de ander zich erg betuttelend opstelt of op een overdreven medelevende manier praat. Leg geduldig uit dat je op prijs stelt dat hij/zij zijn best voor je doet om je te helpen maar dat je moeite hebt met teveel hulp of dat je jezelf op deze manier als onmondig/onvolwaardig behandeld voelt.
Verwijs vrienden/familie naar je behandelaar wanneer je merkt dat het voor jou moeilijk is uitleg te geven en je eigen grenzen te bewaken.
Volg Libermantraining:
Ondanks alle goed bedoelingen en voornemens zijn bovenstaande raadgevingen niet eenvoudig en zo maar op te volgen. Gewoonten en gedrag, verander je niet zomaar en in je eentje. Tegenwoordig worden door de reguliere hulpverlening, overal in Nederland trainingen georganiseerd om je te leren omgaan met psychotische symptomen. Deze trainingen zijn aangepast en speciaal bedoeld voor mensen die een psychose hebben ondergaan. Neem aan zo'n cursus deel.
Vraag aan anderen met hetzelfde probleem, hoe zij hiermee omgaan

Ontspanning:

Je hoeft helemaal niets: Hangen voor de buis luieren, bioscoop, kroeg(waarom niet; wel voorzichtig met drank. Maar denk ook eens aan een wandeling in de natuur, tekenen, een gedicht schrijven,emailen.

Ontplooiing:

Een internetcursus, een goed gesprek, deelnemen aan inspraak, een uur per ochtend wijden aan creatieve ideeën.

Werk/dagbesteding

Hulpmiddelen:

Belangrijke hulpmiddelen bij het voorkomen stress zijn: Het oog hebben voor waarschuwingssignalen die wijzen op teveel stress en het vermijden of veranderen van situaties die teveel stress oproepen

Stressreacties:
waarschuwingssignalen die wijzen op teveel stress noemen wij stressreacties. Patiënten met de diagnose schizofrenie hebben stressreacties die lijken op psychotische symptomen: toename van waanideeën, onrust, stemmen terugtrekgedrag, Een slechtere nachtrust, moeilijk op gang kunnen komen, dwanghandelingen etc.
Het is bekend dat patiënten met de diagnose schizofrenie zogenaamde prodomale verschijnselen hebben: verschijnselen die vooraf lijken te gaan aan een psychose. Hoogstwaarschijnlijk zijn de prodromale verschijnselen, ook een uiting van teveel ervaren stress. Voorbeelden van prodromale verschijnselen zijn dat patiënten meer of juist minder aandacht dan gewoonlijk lijken te besteden aan hun uiterlijke verzorging. Sommigen die eerst betrekkelijk gesloten zijn blijken opeens heel vrolijk en extravert. Een plotselinge toename van godsdienstige of filosofische interesse is ook een algemeen bekend prodromaal verschijnsel.
Ook bij iedereen voorkomende stressreacties komen voor bij deze patiënten. een aantal van deze algemene stressreacties lijken op de reeds genoemde symptomen zoals wij aan de onderstaande lijst kunnen zien:

- misselijkheid - hartkloppingen
- uitputting - zich terugtrekken uit sociale contacten
- slaapstoornissen - veranderde eet- drink of rookgewoonten
- nachtmerries - overdreven uitbundigheid<
- concentratieproblemen - extreme zwijgzaamheid
- flashbacks - labiliteit
- niet meer kunnen genieten - schuldgevoelens
- sterke stemmingsschommelingen

Situaties die teveel stress oproepen:
Gebeurtenissen die stress oproepen zijn er dagelijks. Het zijn de vele kleine ergernissen en irritaties zoals het in een rij moeten wachten voor de kassa, de dagelijkse files, te laat komen op het werk, tijdsdruk, falen en de wasmachine die kapot gaat. Wanneer er niet teveel van deze dagelijkse stress is, kunnen wij dit meestal wel aan.

Behalve de dagelijkse stress, kan er ook uitzonderlijke stress optreden zoals de dood van een partner, mishandeling, het verlies van werk, een ongeluk of incest. Herinnerd worden aan een trauma, door een TV programma, boek of film, kan ook heftige emotionele reacties oproepen. Vrijwel niemand kan dit soort stress zonder problemen aan. Dit omdat deze gebeurtenissen mensen persoonlijk raken.

Eind jaren 80 en in de jaren negentig is er veel onderzoek gedaan naar Expressed Emotion, meestal afgekort tot EE. Men had gemerkt dat patiënten met de diagnose schizofrenie met name door de negatieve symptomen zoals: moeite hebben tot activiteiten te komen, gesprekken aan te gaan en vol te houden, terugtrekgedrag etc. nogal eens negatief becritiseerd werden door hun hulpverleners, vrienden en familieleden of juist overbezorgd werden behandeld. Deze reacties vanuit hun directe omgeving werden expressed emotion genoemd. Geconstateerd werd dat patiënten die relatief veel van deze EE vanuit hun directe omgeving ondergingen, een grotere kans maakten op een terugval in psychose.
De mate van EE bepaaldt kennelijk ook het stressniveau waaraan patiënten met de diagnose schizofrenie kunnen worden blootgesteld. Het veranderen van situaties die teveel stress oproepen:
Wanneer je situaties die teveel stress oproepen kunt veranderen of naar je hand leert zetten is het mogelijk stress niet tot een onacceptabel hoog niveau te laten oplopen. De volgende tips kunnen hierbij behulpzaam zijn.

Wees geïnformeerd en informeer:
Patiënten die een psychose hebben doorgemaakt doen er goed aan kennis te verzamelen over hun ziekte en omgekeerd te leren hoe zij aan hun omgeving hun ziekte kunnen uitleggen.
Kennis of de beschikking hebben over informatie, is macht. Macht betekent controle hetgeen weer veiligheid betekent. Degene die zich veilig weet is niet gestresst.
Kennis wordt pas ten volle benut wanneer men kennis deelt. Artsen, psychologen en verpleegkundigen dienen aan patiënten uitleg te geven over de diagnose, hun twijfels over de diagnose, het  verloop van hun ziekte en over de behandeling met name de werking en de bijwerkingen van de antipsychotische medicijnen. De patiënt zelf verstopt zijn ziekte niet maar leert zijn omgeving informeren over zijn kwaal.

Overwin vooroordelen:
Patiënten hebben vaak moeite over hun problemen te spreken uit angst de omgeving tot last te zijn of vanuit de veronderstelling dat de omgeving hun toch niet kan begrijpen of nog erger hun klachten als gezeur af te doen.
Hoe gaat het met u? Is een veelgehoorde standaard vraag die vaak met een kort "goed" wordt beantwoord. Jammer want er verandert zo veel , wat de moeite van het bespreken waard is. Je gezondheid kan aan verandering onderhevig zijn, kennis verandert, mensen veranderen en de wereld om hen heen. Het stellen van vragen, lezen, consultatie hoort daarom een permanent proces te zijn. Praten over je ziekte met je omgeving moet je daarom niet als klagen of zeuren etiketteren maar als het informeren van jezelf en je omgeving.

Houdt rekening met je draagkracht.
Het is duidelijk dat je niet meer de honderd meter in tien seconden kunt lopen en aan een carrière als workaholic hoef je niet meer te denken. Meer nog... waarschijnlijk moet je jezelf aanleren een agenda te gaan gebruiken; niet alleen om afspraken niet te vergeten maar ook om invallen te noteren gedurende de dag en om overzicht over je dag en je plannen te houden. Structuur en overzicht zijn zeer belangrijk voor je concentratie, aandacht en vermogen tot activeit te komen.

Laat anderen ook rekening houden met je draagkracht.
Als een feestje te druk voor je is maar je eigenlijk wel erbij wil blijven horen, laat dat dan aan je familie weten. Zeg hen dat je de ene keer wel kan en de andere keer niet.

©Frank Strijthagen 27-12-99

 

Naar voorpagina, leesinterface, Colofon, Disclaimer, Uw email, Abonneren., Gastenboek