Het denken van Hannah Arendt en AI

Gegevens: Gemaakt op woensdag 07 augustus 2024 13:23; Laatst bijgewerkt op woensdag 09 oktober 2024 21:07; Gepubliceerd op woensdag 07 augustus 2024 18:16; Hits: 751

Centered Tooltip

AI vergelijken met het denken van Hannah Arendt

Sinds velen dankzij het AI programma Copilot van Microsoft, de generatieve zoekmachine ChatGPT 4,

kunnen gebruiken, zijn we onder de indruk geraakt van wat AI op intellectueel gebied vermag. Elke vraag, hoe complex ook, voorziet Copilot van een op maat gesneden antwoord, voorzien van bronvermelding. Geen wonder, dat elke scholier, die een opstel of scriptie moet schrijven, Copilot in de afgelopen 2 jaar heeft gebruikt.
Niet alleen scholieren: Inmiddels is de paniek bij Google toegeslagen daar Copilot een groot deel van de markt van zoekmachines op het internet, heeft opgeslokt.

Wat betekent AI voor ons menselijk denken? AI staat immers voor artificiële intelligentie. Is AI vergelijkbaar met menselijk denken?
Om het menselijk denken te kunnen vergelijken met AI, hebben we een diepgaande omschrijving nodig van zowel menselijk denken als van AI. Wat is dat menselijk denken? Wat is AI? Voordat wij tot een vergelijking kunnen komen volgt eerst een uitgebreide omschrijving van menselijk denken en dan een omschrijving van AI.

Hannah Arendt

Bij het onderzoeken, van wat denken is, stuitte ik op Hannah Arendt (1906-1975) die tot kort voor ze overleed, bezig was met een werk over ”denken, handelen met bewegingsvrijheid en oordelen”. In Nederland, is dit lijvige werk 2021 uitgegeven, onder de naam “Het leven van de geest”. “Het leven van de geest”, dat op de eerste plaats een werk over politiek denken is, was voor mij een eyeopener voor hoe het verschil tussen menselijk denken en AI benaderd kan worden. Kan AI intelligenter worden dan de mens? Daarnaast biedt Hannah Arendts werk, een mogelijkheid hoe er over de impact van AI op ons leven, denken, politieke denken, en handelen, gedacht kan worden.
Voor een bredere vergelijking van AI met menselijke intelligentie verwijs ik naar Kan AI intelligenter zijn dan de mens?

Hannah Arendt, opgeleid als filosofe en theologe maar zelfverklaard politiek theoreticus, heeft de invloed van ons politieke handelen op ons denken en omgekeerd, diepgaand bestudeerd.
In het vooroorlogse Duitsland, was Arendt getuige van de neergang van de democratie van de Weimar republiek en de opkomst van het nazisme.
Terugkijkend op nazi-Duitsland, herinneren wij ons de kadaver discipline van een natie die haar leider blindelings volgde in een niets ontziende oorlog, de 5 miljoen Joden die in vernietigingskampen werden vergast en de verklaring “Befehl ist Befehl”, die veel Duitsers waaronder Eichmann - de organisator van deportaties van Joden naar vernietigingskampen –, hiervoor gaven.

Arendt die het proces van Eichmann in Israël bijwoonde en de vele duizenden pagina’s van de aanklacht bestudeerd heeft, verwondert zich over de absolute gedachteloosheid waarmee Eichmann, - toch een intelligent man en brave familievader -, gehandeld heeft.

Hannah Arendt heeft zich in haar analyse van denken, laten inspireren door de gedachteloosheid van het handelen van Eichmann en haar boek "The Origins of Totalitarianism" (1951) waar zij aandacht besteed aan de oorzaken en opkomst van het nazisme in Duitsland en het stalinisme in de Sovjet unie.

Arend vindt dat de processen denken, handelen met bewegingsvrijheid, en oordelen plaats vinden in de geest en horen plaats te vinden in een vriendschappelijke dialoog met elkaar.

Mensen hebben dan de mogelijkheid, hun denken en doen niet te laten overheersen door de persoonlijke mening, de heersende ideologie, fictie, de geschiedenis, doctrine, een narratief, protocol, de frames van de politiek of tegenwoordig de van AI. Denk aan de algoritmes, die de belastingdienst recent bij de gebruikte..
Ook bij de toeslagen affaire destijds een gedachteloos handelen van ambtenaren, rechters, bewindspersonen en journalisten.
Denken kunnen wij blijkbaar niet alleen, niet alleen aan anderen en zeker niet aan AI over laten.

Denken en politiek

Het algoritmisch redeneren is de mens niet vreemd. Getuige de dogma’s van religies, de propaganda en terreur van het totalitarisme, oorlogen en onderdrukking.
Als politici en religies echter de werkelijkheid aanvaarden, dan zullen zij de pluraliteit van mensen, in al hun verschillen en al hun verschillende opinies, tot het voorwerp van hun verwondering moeten maken en beseffen dat het niet goed is voor de mens om alleen te zijn. Politici, zullen te midden van de pluraliteit, een standpunt in moeten nemen en nastreven. Een standpunt dat de pluraliteit niet ontkent.
In de visie van Arendt is denken een verantwoordelijkheid van alle mensen. Denken, kun je niet, alleen aan politici, religieuze gezagsdragers en ceo’s overlaten. Indien je niet gedachteloos wil handelen, heb je de plicht, in gesprek met elkaar, naar de betekenis van alles wat ons overkomt en alles wat gebeurt te blijven zoeken.

Denken; wat is dat?

Denken, is volgens Hannah Arendt een voortdurende gezamenlijke zoektocht naar zin en betekenis van

wat toevallig gebeurt of de aandacht trekt. Plato vond nog dat het denken een harmonieus innerlijk gesprek met zichzelf is. Arendt vindt dat deze zoektocht hoort plaats te vinden in een vriendschappelijke dialoog met elkaar.
Het denken mondt op deze manier, nooit uit in een definitieve verworvenheid maar wordt telkens hernomen. Net zoals de trouwe Penelope, die zich tijdens de 20 jaar dat haar echtgenoot Oedipus afwezig was, de ongewenste vrijers van het lijf hield, door te beloven tot een keuze te komen, wanneer zij klaar zou zijn met het weven van het doodskleed van Laertus, de vader van Oedipus. Echter elke nacht ontrafelde de sluwe Penelope een deel van wat zij overdag weefde.
Denken is niet het zoeken naar antwoorden maar het zich samen met anderen, op een vriendschappelijke manier, verwonderen over de dingen die toevallig plaatsvinden en het zoeken naar de betekenis en mogelijkheden daarin.
In die betekenis levert denken geen levenswijsheden, geen wetenschap, ontraadselt niet en verleent niet de macht te handelen. Mogelijk voorkomt denken in die zin het kwaad, waaronder dictaturen, totalitarisme en tunnelvisies hoopt Arendt.
Het woord, "geweten", in de betekenis van samenzijn met mezelf, anderen en het weten, wijst volgens Arendt in die richting.

Hannah Arendt zegt in een interview in 1973, dat wanneer wij naar de geschiedenis kijken het altijd lijkt alsof de geschiedenis een onvermijdelijke gebeurtenis is. Dat komt zegt zij doordat wij de vele mogelijkheden die de geschiedenis anders hadden kunnen doen verlopen, niet meer kennen doordat zij er niet meer zijn.
Daarom haar pleidooi voor denken als gezamenlijke vriendschappelijke dialoog over de betekenis en mogelijkheden van de toevallige gebeurtenissen; denken in een pluraliteit van betekenissen en mogelijkheden
Je kunt je voorstellen, dat wanneer mensen breed met elkaar in dialoog waren gegaan na de uitvinding van plastic, dat het in de dialoog mogelijk ter sprake gekomen zou zijn, dat plastic vele voordelen kent maar ook niet afbreekbaar is en wat de mogelijke gevolgen zouden kunnen zijn na tientallen jaren onbeperkte productie. Welke keuze zouden er dan gemaakt zijn?

Betekenis

Betekenis wordt door verschillende individuen anders gevoeld, beseft, begrepen, en uitgelegd. Als voorbeeld denk ik aan Victor Frankl de psychiater neuroloog die in WO II de verschikkingen van een vernietigingskamp overleefde door tijdens deze gruwelijke periode, zijn leven betekenis te geven, door aldaar mede gevangenen te helpen met hun psychisch lijden. Een andere manier van betekenis geven, vond hij in een poging, zijn verloren gegane proefschrift en levenswerk over logotherapie, op snippers gevonden papier, te reconstrueren.
Op een zeker moment, tegen het einde van de oorlog, was er een mogelijkheid het kamp te ontvluchten. Hij had al het besluit genomen te vluchten, toen hij in een gesprek raakte met een stervende medegevangene. Toen hij de teleurstelling, verlaten te worden, bij deze man waarnam, besloot hij te kiezen bij hem te blijven in plaats van te vluchten. Hij voelde na dit besluit een diepe gemoedrust die hij nooit eerder in zijn leven ervaren had.

Denken en de verbeelding

Aan de basis van denken ligt volgens Arendt, de verbeelding; het is het vermogen, voor de geest aanwezig te stellen, wat voor het zintuiglijke afwezig is. Het is het besef van mijn eigen aanschouwing of gewaarwording van de wereld. Het is het vermogen tot re- presentatie of het herinneren.
Iets verder, is de verbeelding ook de mogelijke toekomst, ofwel het “wat niet meer”, te verbinden met het “wat nog niet”.
De verbeelding heeft het vermogen om het aanwezige ofwel de zintuigelijke waarneming van iets, een andere vorm te geven of kenmerk toe te dichten door fantaseren.
In de verbeelding van zintuiglijke aanschouwing, schuilt het besef, dat deze aanschouwing mededeelbaar is door begrippen en kennis en daardoor werkelijk is. Het is weliswaar een beredeneerde veronderstelling van gemeenschappelijk besef of sensus communis of intersubjectiviteit; helemaal zeker kunnen wij immers niet zijn, dat de werkelijkheid van anderen, onze werkelijkheid is.

Het kennen en begrijpen
Arend stelt, dat het op grond van beredeneerd besef van gemeenschappelijkheid (sensus communis) is, dat de waarnemingen van de vijf zintuigen gekend en begrepen worden. De begrepen of herinnerde taalkundige omschrijvingen, van beeld-, klank-, gevoel- ruimte- geur en smaak- waarnemingen, zorgen er voor dat ik de wereld en de dingen daarin herken en kan ordenen.

Emanuel Kant (1724–1804), naar wie Arendt in verband met "denken" verwijst, merkt op dat het beeld van een driehoek in onze verbeelding, tegelijkertijd een beeld is dat ons alle zintuiglijk waargenomen driehoeken, doet herkennen. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor het beeld dat wij van een huis of boom in onze verbeelding bewaren. Aan de hand van dit beeld herkennen wij alle huizen en bomen.

De verbeelding maakt reflectie mogelijk
Onze verbeelding "transformeert de door de zintuigen waargenomen objecten, in 'gevoelde' geziene, gehoorde geroken, geproefde, ruimtelijk en in tijd waargenomen objecten, door te reflecteren op de representatie ervan. Het gerepresenteerde object wekt nu iemands aandacht, nadenken, plezier of ongenoegen op, niet de directe waarneming van het object.
Het beredeneerde besef van gemeenschappelijk waarnemen, is een soort zesde zintuig, dat de vijf andere zintuigen bij elkaar past en ons in staat stelt te herinneren en na te denken over de representaties in onze verbeelding van onze ooit zintuiglijke ervaringen.
Het vermogen door het herkennend besef van zintuiglijke waarneming, de verbeelding, en de sensus communis, gekristalliseerd in kennis hoe in verschillende situaties verstandig, aangepast, zich handhavend te handelen, draagt er toe bij dat het individu in de wereld overleeft.

De anatomie van representaties vormt onze geest, ons bewust zijn

Het ervaren en zoeken naar betekenis in wat er gebeurt, is mogelijk, doordat wij in onze geest ons bewust zijn van representaties van waarnemingen; in en buiten onszelf, onder andere in de vorm van taal. Door taal hebben we weet van concrete abstracte, specifieke en algemene begrippen. Ook naast taal zijn we ons bewust van organische en dode materie, bewust van wensen, mogelijkheden, en

Representaties, tussen zintuiglijkheid, verbeelding, wensen en weten

Representaties die iets zeggen over het bewustzijn of besef het weet hebben van emotie en omstandigheden in en om ons heen zoals:
Angst, woede, verdriet, neerslachtig, vrolijk, eufoor. dysfoor, tevreden, kalm, opgewonden, gevaar, veilig, geborgen, (on)behaaglijk, hulpeloos, controle, gezond, ziek,. hongerig, dorstig,(on)vrij, gemeenschappelijkheid, fit, energiek, alert initiatiefrijk, nieuwsgierig, ziek, zwak, misselijk, koortsig, hongerig, verlangend, wensend, onderzoekend, weetgierig, belangstelling, nieuwsgierig, ontriefd, onthand, energiek, actief, initiatiefrijk, vasthoudend, georganiseerd, overzicht, voorzichtig etc.

Representaties die iets zeggen over onze bewuste of onbewuste activiteit
Ademen, Slapen, dromen, wakker worden, opstaan, uitrekken, lopen ochtendrituelen, eten halen, bereiden, consumeren, proeven, reizen, praten, denken werken, rusten, ontspannen, sporten, spelen ontmoeten etc.

Representaties die iets zeggen over onszelf in relatie tot anderen zoals:
gehecht, verliefd, loyaal, verplicht, geveinsd, sterk, zwak, slim, dom, intelligent, goed, slecht, (extra) introvert, dominant, volgend, verbonden, aanhankelijk, moedig, aanwezig, vijandig, vertrouwd, vreemd, angstig verlegen, wantrouwen, eenzaam, samen, gezelschap, grenzeloos, alleen (on)rechtvaardig, (on)eerlijk, (on)handig, snel, langzaam, (a)sociaal sympathie, antipathie, empathie, gezelligheid, wantrouwen, eenzaam, alleen, (on)rechtvaardig, (on)eerlijk, etc.

Representaties die iets zeggen over urgentie met betrekking tot aanpassing, handhaving, ordening, organisatie, keuzes en zich verhouden ten opzichte van andere mensen en de wereld om hen heen zoals:
onderscheiden wat belangrijk en onbelangrijk is , doelgerichtheid, inventiviteit, creativiteit, het weten en vermogen hoe te handelen in verschillende situaties, strategisch en tactisch inzicht het vermogen tot het imiteren, verwerven en doorgeven van kennis, en een voortdurend veranderend en stabiel gedifferentieerd bewustzijn van mening, twijfels, intenties, positieve en negatieve emoties, vermogen tot imiteren van succesvol gedrag, inlevingsvermogen, communicatievermogen, samenwerkingsvermogen, bemiddelend en een overeenkomend etc.

Oordelen

Oordelen is het vermogen om het bijzondere en het algemene te combineren en zo het bijzondere van dingen en ervaringen te schatten.

Arend stelt, dat het op grond van beredeneerd gemeenschappelijk besef (sensus communis) is, dat de waarnemingen van de vijf zintuigen van de werkelijkheid gekend en begrepen worden en ons in staat stellen, een oordeel te vormen.

Het standpunt van de ander

Arendt vindt dat wij om überhaupt te kunnen oordelen, ons in de fysieke, sociale en politieke wereld met andere mensen moeten begeven. Dat betekent dat wij, ons proberen open te stellen, voor datgene wat anderen mogelijk waarnemen, doet herkennen, oordelen, begrijpen, voelen, menen en hun perspectief. Arendt stelt:

Hoe meer standpunten van mensen ik in mijn hoofd heb terwijl ik over een bepaalde kwestie nadenk, en hoe beter ik me kan voorstellen hoe ik me zou voelen en denken als ik in hun plaats was, hoe sterker mijn vermogen tot representatief denken zal zijn en hoe waardevoller mijn eindconclusies en mijn meningen.

Tegelijkertijd moeten mensen om te kunnen oordelen het niet alleen met zichzelf eens zijn, maar moeten zij het mogelijk ook met anderen eens zijn.

(Ons) en hun beeld van de wereld klopt
Arendt beweert dat ons besef van een gedeelde menselijke zintuiglijke ervaring, het mogelijk maakt om te oordelen en onderscheid te maken tussen goed en kwaad.

Verwijzend naar Cicero's beweringen dat "iedereen discrimineert, onderscheid maakt tussen goed en kwaad en in zaken van kunst en proportie door een stille betekenis zonder enige kennis van kunst of proportie, vestigt Arendt de aandacht op het feit, dat mensen in staat zijn om beweringen te doen, over voorkeur dan wel afkeer of ze nu goed geïnformeerd zijn of niet. Deze beweringen "zijn geworteld in de sensus communis, en van zulke dingen heeft de natuur gewild dat iedereen tot op zeker hoogte, in staat is, om ze te voelen en te ervaren"

Arendt stelt dat sensus communis ons in staat stelt verankerd te zijn "in een wereld die anders zonder betekenis en existentiële realiteit zou zijn:

Wij zijn verantwoordelijk voor elkaars vrijheid
Oordelen stelt ons in staat, onze fysieke en sociale wereld te begrijpen, waardoor het mogelijk wordt, om de verantwoordelijkheid voor onze vrijheid te dragen.

Arendt stelt:

"Wij zijn gedoemd om vrij te zijn, op grond van het feit dat we geboren zijn, ongeacht of we van vrijheid houden of haar willekeur verafschuwen, er 'tevreden' mee zijn of er de voorkeur aan geven, te ontsnappen aan haar ontzagwekkende verantwoordelijkheid, door te kiezen voor een of andere vorm van fatalisme.”

voel je vrij om te onderzoeken en oordelen
Onze vrijheid kan volgens Arendt alleen worden bemiddeld, door een beroep te doen op het oordeelsvermogen, omdat het oordeel "ervoor zorgt, dat iemand niet wordt verpletterd door de tegengestelde krachten van verleden en toekomst, terwijl hij in 'de poort, van het moment' staat.’
Bij het beoordelen van mensen, gebeurtenissen, concepten en ideeën van de wereld, oefenen we onze vrijheid uit en stellen we betekenis vast.
Arendt vindt dat het bij het oordelen noodzakelijk is, de verantwoordelijkheid te nemen, alle standpunten over hetgeen er gebeurt is, te onderzoeken en te bevragen op de betekenis ervan. Dit, in een vriendschappelijke dialoog, met vertrouwen in de bijzonderheid, van elk mens. De bereidheid en het vermogen om voor degene waarmee je de dialoog aangaat, te kiezen, is iets wat we bewust moeten doen.
In de dialoog die volgt, zouden wij elkaar net als kunnen bevragen op onze overtuigingen en op die manier ons denkproces openbaar delen en onze overtuiging heroverwegen.

Denken zonder agenda
Oordelen houdt voor Arendt in, dat we bereid zijn in de dialoog met de ander, een stap terug te doen en te luisteren en te observeren, onszelf te verwijderen en toeschouwer te worden van mensen, gebeurtenissen, dingen en ideeën, zodat we in staat en bereid zijn, om beoordelingen te maken.
Door te observeren, kan de toeschouwer een belangeloos standpunt innemen, duidelijker zien en eisende condities van persoonlijke agenda’s en de wereld, opzij zetten. Dit maakt het mogelijk om het specifieke waar we aandacht aan besteden te zien zoals het is.
Arendt zegt, wanneer mensen niet langer handelen, door te spreken maar de ander in de dialoog observeren en naar hem of haar luisteren over wat er gebeurd is, en omgekeerd dat er naar hun verhaal geluisterd wordt, dat mensen beginnen te denken.

de wijsheid van achteraf
De praktijk van het denken is daarom iets dat tussen mensen gebeurt (hoewel het van binnenuit begint) en is essentieel om je voor te bereiden om met anderen in contact te komen om hun verschillende perspectieven op een gedeelde wereld te testen.
De bereidheid en het vermogen, lang genoeg stil te staan, ons tijdelijk terug te trekken uit de wereld en in veiligheid en privacy te kunnen denken, reflecteren en herinneren, is noodzakelijk voor het genereren van betekenis in ons leven. Deze betekenis, kan alleen worden ontdekt door denken. Hierbij realiseren wij ons, dat denken altijd nadenken of overdenken is: de wijsheid van achteraf.

verantwoordelijkheid voor het leven
Het is een manier van denken die in staat is om met het bijzondere in zijn bijzonderheid om te gaan, maar die niettemin aanspraak maakt op gemeenschappelijke geldigheid.
Denken betekent generaliseren', vandaar dat oordelen 'het vermogen is om het bijzondere en het algemene op mysterieuze wijze te combineren.
De individuele ervaring — het bijzondere — is waarschijnlijk betekenisvoller dan het algemene. Het is door middel van bijzonderheden, dat we in staat zijn, beginnen, te begrijpen, te realiseren en te verbinden.
Oordelen is echter noch een persoonlijke mening noch de dwingende universaliteit van de cognitieve rede of waarheid.
Vermeden moet worden alleen te gehoorzamen aan de persoonlijke mening, de heersende ideologie, fictie, de geschiedenis, doctrine, de frames van de politiek, een narratief, protocol of tegenwoordig het algoritme van AI.

Dit is een probleem omdat het moeilijk is meningen en heersende ideologieën tussen haakjes te zetten. Te vaak, waarschuwt Arendt, laten we toe dat grote theorieën universeel gezag krijgen in plaats van onze individuele verantwoordelijkheid te erkennen om onze wereld en haar geschiedenis te creëren. Wij moeten leren dat wij voordat wij tot een oordeel komen zekerheden - ook onze eigen zekerheden - moeten opschorten.
Kortom, het leven en zeker AI, dient ons niet te overkomen. We hebben een verantwoordelijkheid voor ons leven en dat van de ander.
Als dat zo is, kunnen we onze menselijke waardigheid terugwinnen van de geschiedenis, zonder het belang van de geschiedenis te ontkennen, maar haar recht om de ultieme rechter te zijn, te ontkennen.

Denken, oordelen en beslissen gaan boven kennis en waarheid
Arendt stelt dat we altijd oordelen als leden van een gemeenschap, geleid door wat we gemeen hebben, maar we zijn ook wereldburgers en het is als wereldburgers dat we politieke zaken moeten beoordelen. Arendt betoogt dat oordelen over cultuur en politiek daarom afhankelijk zijn van discussie en overtuiging: Cultuur en politiek horen bij elkaar, omdat het niet om kennis of waarheid gaat, maar om in vrijheid denken, oordelen en kiezen. Het gaat om de oordeelkundige uitwisseling van meningen over betekenis van de gebeurtenissen en sfeer van het openbare leven en de gewone wereld, en de keuze over de wijze waarop daarin moet worden gehandeld, evenals over wensen hoe het er voortaan uit moet zien en wat voor soort dingen er in moeten verschijnen.

Op dit punt aangekomen, een pas op de plaats over het denken van Hannah Arendt. Om denken met AI te vergelijken, volgt eerst een omschrijving van AI

Wat is AI?

AI (Artificial Intelligence) of kunstmatige intelligentie, bestaat uit door mensen bediende en gestarte computer hardware, geprogrammeerd met complexe en AI voert een explosief groeiend aantal taken uit, die zo ingewikkeld zijn, dat ze voorheen, alleen door mensen konden worden uitgevoerd.
Belangrijk is, dat het hier gaat om deeltaken of deelvaardigheden of combinaties van deelvaardigheden van menselijke intelligentie.
AI voert deze deelvaardigheden vaak beter maar altijd vele keren sneller uit dan mensen.
Denk aan een artikel schrijven, programmeren, muziek schrijven, een schilderij maken, schaken, go spelen, de juiste baan berekenen van een ruimteschip bij de terugkeer in de dampkring, in de auto de kortste en snelste weg van A naar B berekenen, rekening houdend met files, een gesproken tekst naar een gesproken tekst in het Russisch of in welke taal dan ook vertalen en nog veel meer talen.

Aanvankelijk werd verondersteld dat schaken een representatie van intelligentie was. Sinds AI de allerbeste menselijke schaakgrootmeesters in schaken en go verslaat, realiseren wij ons, dat. schaken, een combinatie van deelvaardigheden van menselijke intelligentie is.
Hoe is het mogelijk dat AI de allerbeste grootmeesters in denkspelen verslaat? Dat komt doordat AI bij schaken, bliksemsnel put uit een onmenselijk groot geheugen. AI herkent in een oogwenk alle ooit gespeelde partijen en stellingen en de beste zetten. AI kan tegenwoordig miljarden mogelijkheden tegenover elkaar afwegen en daaruit weer de meest efficiënte mogelijkheid berekenen. Een menselijke speler delft in al deze deelvaardigheden van het spel, het onderspit.

Deep Blue vs. Kasparav 1997: Cartoon Max Euwe Centrum

Dat laatste was in 1997 al zo toen de beste schaker aller tijden Kasparov, verloor van IBM's Deep Blue.
De huidige computer hardware en algoritmes die gebruik maken van technieken zoals neurale netwerken en deep learning, zijn tegenwoordig zo geavanceerd dat de huidige AI systemen zoals Stockfish en AlphaZero voldoende hebben aan selflearning en geen database van gespeelde partijen en eindspelsituaties meer nodig hebben om in minder dan 24 uur een niveau van 4000 ELO rating te bereiken. Magnus Carlsen de voormalige wereldkampioen schaken heeft een ELO rating van 2865. Winnen van een dergelijk krachtige schaakcomputer is er niet meer bij, hooguit remise spelen.

Of AI taken zoals een samenvatting of een artikel schrijven “beter” uitvoert hangt af van hoe wij "beter" definiëren.
Wat mij opvalt aan de AI samenvattingen, is dat zij voortkomen uit wat deskundigen hier al over gezegd hebben. Daarbovenop wat bepaalde deskundigen van een bepaalde stroming hierover gezegd hebben. De samenvattingen zijn zeer beperkt pluriform.
Maakt AI een betere samenvatting of artikel dan een mens zou maken? Natuurlijk zullen veel mensen een kwalitatief slechtere samenvatting of artikel maken dan AI. Dat geldt echter niet voor specialisten die zich verdiepen in een specifiek onderwerp. Zij zullen de samenvatting of artikel niet alleen uit meerdere invalshoeken maken maar ook nieuwe vragen en inzichten over het onderwerp voor het voetlicht brengen. Wel zullen zij veel langzamer werken dan AI..

Ons huishouden kunnen wij niet overlaten aan AI
Mogelijk is verrassend te moeten vaststellen dat een huishoutrobot veruit de mindere is van elke mens wat gewend is huishouden te doen.
Deze video uit 2010 illustreert hoe complex het voor een robot is, uit een hoop handdoeken, een handdoek te vissen, deze netjes te vouwen en daarna op een stapel te leggen. De video wordt versneld afgespeeld. In werkelijkheid duurt het vouwen van elke handdoek 24 minuten:

Een van de redenen is, dat hetgeen wat afwijkt van het kader of algoritme, waar AI mee werkt, niet op meerdere manieren wordt onderzocht of geïnterpreteerd maar sjabloonmatig volgens het algoritme.
Simpel gezegd; een robot die een handdoek van een hoop haalt, opvouwt, op een stapeltje legt, zal stoppen wanneer er geen hoop handdoeken meer is, De robot zal zich niet afvragen, waar dat wasgoed vandaan komt en zeker niet op het idee komen, was uit de droogtrommel te halen, tenzij dit volgens een algoritme geprogrammeerd is.
Het kost verschrikkelijk veel algoritmisch rekenwerk, een AI huishoudmachine kledingstukken te laten opvouwen en op een stapel te laten leggen. Dan hebben wij het nog niet eens over het vooraf in de wasmachine stoppen, de deur sluiten, wasmiddel, toevoegen, het meest geschikte programma bepalen, aanzetten, het weer openen van de deur wanneer het wasprogramma beëindigd is, al het wasgoed in een droogtrommel stoppen, de deur sluiten, het geschikte droogprogramma kiezen, etc. Wat zal AI doen wanneer de wasmachine of de droogtrommel niet functioneert? Dat zal voor elk mens met huishoudelijke vaardigheden geen probleem vormen.

De invloed van AI op het dagelijks leven

AI doordrenkt sinds de laatste tientallen jaren ons dagelijkse doen en denken. Comfortabel maar wat is de prijs hiervan? Wij weten bijvoorbeeld nog onvoldoende, wat de gevolgen van dit alles zijn, voor de cohesie van de samenleving.
Hannah Arendt zou zeggen, het is de hoogste tijd dat wij dit alles met elkaar in een vriendschappelijke dialoog bespreken en erover na-denken.

AI dient de mens

AI heeft de mogelijkheden van mens op een nieuw platform gebracht en zijn horizon weidser gemaakt. Is het te vergelijken met de uitvinding van het wiel, de ploeg, de boekdrukkunst en de stoommachine? Is de mens met de hulp van AI intelligenter geworden?

Contact met elkaar is een fluitje van een cent. Je hoeft niet op bezoek. Binnen seconden spreek en zie je elkaar via het beeldscherm van je mobiele telefoon die vrijwel iedereen de hele dag bij zich draagt. Wereldwijd vergaderen zonder reizen is geen probleem meer. Kwetsbare ouderen worden gemonitord met .
Niet alleen contact maar ook bankzaken, belasting, post. aankopen, wekker, agenda, navigatie, fotograferen, filmen, muziek en bioscoop regelen wij in minder tijd dan ooit, met de smartphone. Foto’s en films ontwikkelen is verleden tijd. AI bewerkt de foto’s en video’s van je smartphone in een oogwenk. Retoucheert, past de gewenste belichting toe, past zo nodig je achtergrond en kleding aan en stuurt alles naar je vrienden of familie. Een Russische of Chinese krant online lezen, of wanneer je het Chinees niet machtig bent, toch praten met iemand in het Chinees, is via google translate goed te doen. Encyclopedische informatie is via Wikipedia en allerlei andere wiki’s onder je vingertoppen. Temeer daar Copilot het allemaal voor je analyseert en op een rijtje zet. Gemak dient de mens. Tot zover de vele en nog veel meer voordelen van ons digitale AI leven.
Denkbaar is dat wij wanneer wij in de nabije toekomst bij politie aangifte gaan doen, dat binnenkort heel goed online kan met behulp van een met AI gegeneerde stem. Ai dat alles schriftelijk uitwerkt en onmiddellijk doorstuurt naar de verantwoordelijk politie functionaris. Op zo’n manier is er geen uistel meer van aangifte omdat AI 24/7 in staat is, gelijktijdig honderden zo niet duizenden mensen te woord te staan.
Zoek je een conversatiepartner om een vreemde taal te oefenen? Geen probleem. Er zijn AI programma’s die over vele onderwerpen in bijna elke taal met je converseren.

Onderstaande, met de hulp van AI gemaakte video, heeft een foto van Hannah Arendt tot leven gewekt. De auteur van de video heeft een dialoog geschreven tussen hem en Hannah Arendt In deze dialoog spreekt de met AI gecopieerde en gegenereerde stem van Hannah Arendt deze tekst lipsynchroon uit.

Het verschil met AI is overduidelijk wanneer wij de volgende video bekijken en beluisteren. Het is een interview met Hannah Arendt uit 1973 waarin Hnnah Arendt haar ideeën over het totalitarisme, denken, De VS en het jodendom in de VS uiteenzet.

De gevaren van AI

Net zoals de kracht van het atoom, onbeperkte schone energie opwekt, maar ook massa uitsterving kan veroorzaken, is er een negatieve impact van ons digitale AI leven.

AI gevaar voor de mens?
Of AI intelligenter wordt dan de mens en een gevaar gaat vormen voor ons menselijk voortbestaan, zoals Stephen Hawking veronderstelde, is nog niet te zeggen. Alhoewel….. Hawking was een zeer intelligent persoon, die diep nadacht over dingen zoals AI. Het verleden, heeft bovendien aangetoond dat het onverstandig is, de raad en waarschuwingen van mensen, die het kunnen weten, in de wind te slaan. Ondanks inmiddels vele waarschuwingen, dendert de ontwikkeling van AI in een razend tempo door. Niemand die dit nog kan overzien. Het is, als de steeds snellere uitdijing van het universum.

Vooralsnog schuilt het gevaar in, hoe de mens AI gebruikt. Hannah Arendt zou ongetwijfeld adviseren, over de betekenis van het gebruik met elkaar in een vriendschappelijke dialoog te gaan over het gebruik van AI en over die razendsnelle ontwikkeling. Bijvoorbeeld wat betekent het wanneer je net zoals de belastingambtenaren de algoritmes van de kinderopvangtoeslag volgt zonder het er met elkaar en individuele burgers over te hebben. Wat betekent het wanneer je met AI deepfakes maakt van politici, die niet van echt te onderscheiden zijn?. wat zijn de gevolgen van de vele deepfakes die met de sociale media razendsnel verspreid worden? Wat betekent het wanneer je met behulp van AI je werk thuis kunt doen zonder je collega's te ontmoeten? Wat betekent het dat je in je vrije tijd drie uur of langer elke dag na je werk online bent en per week nog maar minde dan een uur met je ouders, familie of vrienden face to face in gesprek bent? Stel je dat soort vragen wanneer je hen ontmoet?

Te afhankelijk van AI
Terugkomend op de opmerking dat AI ons bestaan tot in de poriën doordrenkt, kijken wij naar de recente wereldwijde Windows computerstoring, vrijdag 19 juli 2024, veroorzaakt door cyberbeveiligingsbedrijf CrowdStrike uit Austin V.S. Het ging om een foutieve update van hun software.
Hoewel een foutieve update van de software, an sich, geen AI is, vormt het wel een schakeltje in allerlei AI systemen. Een schakeltje dat tot uitval leidde bij ziekenhuizen, banken, vliegmaatschappijen en mediabedrijven. Kortom zonder computer, smartphone, internet en AI, verandert tegenwoordig ons leven in een levensgevaarlijke chaos.
Die afhankelijkheid van de mensheid van AI en alles wat er aan vasthangt is een groot risico. Minder dan 1 procent van alle windows computers werd getroffen door de storing. Niet voor te stellen is, wat de gevolgen zijn van, een maandenlange totale uitval van ons computernetwerk. De mensheid, zal nog net niet terugkeren naar, de toestand van een amoebe. Daar willen wij niet over nadenken. Dus is het de hoogste tijd onszelf te dwingen met elkaar in gesprek te gaan over de betekenis van deze afhankelijkheid van AI.

AI ten koste van persoonlijke contacten
Lang voor corona, ontberen familie-, vriendennetwerken en het maatschappelijk leven

steeds meer, het elkaar dagelijks ontmoeten. Er wordt geappt en gemaild in plaats van een bezoekje. Zelfs een telefoontje wordt vaak vermeden. Ongenoegen en onbehagen worden geuit via Twitter. tegenwoordig X. Kinderen ook wel screenagers genoemd, hebben meer contact via hun beeldscherm dan face to face. Het aantal views van gedeelde berichten is belangrijker geworden dan de inhoud. Iedereen is een soort journalist geworden die voortdurend bezig is te publiceren en probeert zo orgineel mogelijk te zijn. Opvallen en aandacht zoeken lijkt het doel. Anderen ontmoeten of samen naar de betekenis te zoeken van wat je bezig houdt zoals Hanna Arendt zich voorstelt lijkt verder weg dan ooit.
Wat betekent dat voor ons allemaal? Wie af en toe een blik werpt op het parlement ziet vele kamerleden en bewindslieden druk bezig met hun smartphone. Het is zeer de vraag of dit bevorderlijk is voor het denken van het parlement en onze regering.

Dicriminerende algoritmes
De overheidsdienaren en medewerkers van zorgverzekeraars zijn lang geleden opgehouden met het zich persoonlijk informeren over de problemen van de burger. Bij voorkeur wordt alles digitaal geregeld. Dat heeft onder andere geleid tot grote problemen over de kinderopvang toeslag tussen de burger en de belastingdienst.

Burgers met een buitenlandse naam, waarbij iets misgegaan was met de aanvraag en ontvangen kinderopvangtoeslag, werden als fraudeur bestempeld door het computer algoritme van de belastingdienst. Bijzonder was dat het algoritme discrimineerde op niet Nederlandse namen. Vanaf het moment dat het algoritme deze mensen als fraudeur bestempelde, begon een automatische terugvorderingsprocedure van alle ontvangen toeslagen. De belastingdienst bleek moeilijk bereikbaar voor burgers om vergissingen recht te zetten.
Duizenden gezinnen kwamen hierdoor in ernstige financiële problemen. Niet alleen financiële problemen maar ook huisuitzettingen en uithuisplaatsingen van kleine kinderen.
Deze problemen kunnen niet met algoritmes worden opgelost. De belastingdienst is echter dermate geautomatiseerd dat direct menselijk contact en overleg met betrokken slachtoffers heel moeizaam plaatsvindt.

Wat betekent dat voor de mensen die dit lot hebben ondergaan? Wat betekent het voor ons burgers die hier getuige van waren? Wat betekent het voor belastingmedewerkers dat zij mensen in hele grote problemen hebben gebracht? Deze dialoog tussen alle betrokkenen, had toekomstig kwaad kunnen voorkomen, zou Hannah Arendt zeggen.

Betalen met onze privacy
Of het nu waar is of niet; burgers zijn via actualiteiten programma’s en het nieuws op TV nadrukkelijk gewaarschuwd, dat Google en Facebook meer van hun persoonlijke leven weten, dan hun echtgenoten, ouders of boezemvrienden.
Niet alleen Google en Facebook registreren het persoonlijke internet leven van de burger maar ook overheidsorganen zoals de CIA, verzamelen persoonlijke informatie van burgers en overheden wereldwijd.
Via Wikileaks weten wij dat de CIA ingebroken heeft in IPhone ’s, Android-telefoons, routers, smart-tv's en auto's met als doel burgers en overheden in eigen en andere landen te bespioneren.
In juni 2013 verklaarde CIA en NSA medewerker Edward Snowden aan de The Washington Post en The Guardian, hoe de NSA wereldwijd internet communicatie bewaakt via geavanceerde programma’s.
Wat is de betekenis voor overheidsdienaren om dagelijks het intieme leven en standpunten van medeburgers te begluren en af te luisteren? Wat betekent het voor mij als burger dat ik weet dat ik bespioneerd wordt en niet weet wat met al deze gegevens van mij gedaan wordt? Wat betekent dit wantrouwen, dit ”big brother is watching you” ?

Massa manipulatie
De online data van individuele burgers worden ontvreemd met als doel de publieke opinie en stemgedrag te beïnvloeden. In de V.S. gebruikte het datamining bedrijf Cambridge Analytica, onder leiding van Steve Bannon, tijdens de eerste presidentscampagne van Donald Trump, de gegevens van 50 miljoen facebookgebruikers om potentiële kiezers persoonlijk te benaderen met boodschappen die inspeelden op hun angsten en verlangens. Ofschoon wij weten dat politieke campagnes bedoeld zijn om ons over te halen op een bepaalde kandidaat of voorstel te stemmen, - Refererend aan het spreekwoord: "veel beloven doet een gek in vreugde leven."- is met het ontvreemden van gegevens over onze persoonlijke voorkeuren en meningen, een extra gereedschap, in handen gekomen van personen of bedrijven die ons kunnen bespelen als marionetten, zonder dat wij er ons zelf bewust van zijn.
Hiervan kennis nemend, is het onverstandig hierover niet onze gedachten te laten gaan. Wat betekent het voor mij dat ik steeds meer een speelbal dreig te worden van personen die volgens een bepaald algoritme mij verleiden iets te kopen of te stemmen waar ik bij nadere beschouwing misschien geen behoefte aan heb of wellicht spijt van krijg?

Toename onderling wantrouwen burgers
De steeds grotere mogelijkheden van AI, het bedenkelijke gebruik ervan door grote wereldwijde bedrijven maar ook door overheden, heeft gezorgd voor een toegenomen onderling wantrouwen tussen burgers onderling, tussen burgers en reguliere media en overheden. Wat betekent het voor mij en mijn vriend, dat ik mijn vriend niet meer serieus neem omdat hij gelooft in iets, wat hem door zijn internet informatiebronnen - naar mijn idee - wordt voorgespiegeld?

Toename wederzijds wantrouwen burgers ten opzichte van overheid en regulier media
De enorme AI mogelijkheden, die het voor de individuele burger mogelijk maken, zijn eigen informatie over waarheid en betekenis te vinden, maken het minder nodig hier tijdens een bijeenkomst samen over te delibereren. Misschien is het de hoogste tijd om ons samen af te vragen wat hiervan de betekenis is voor ons geïsoleerde denken en onze relatie met vrienden en familie?

Er is bij velen een besef ontstaan dat de reguliere media zoals kranten, - voor zover ze nog gelezen worden – het nieuws op radio en tv, maar ook de overheid, niet het hele verhaal vertellen. Er zijn zogenaamde bubbels ontstaan waar groepen burgers zich terugtrekken en elkaar informeren. De op zichzelf teruggeworpen groepen communiceren vrijwel niet meer met andere groepen die een ander standpunt aanhangen. Dit heeft zich de laatste tientallen jaren vertaald in het elkaar politiek steeds meer verketteren, verdacht maken, beschuldigen, framen en uitsluiten. Er wordt in het “vrije Westen” niet meer met elkaar vrijelijk over de politieke problemen gepraat. Deze bubbels rukken vrienden en familieverbanden uit elkaar, waardoor het bespreken van politiek op steeds meer plaatsen een taboe onderwerp is geworden. Het is tijd deze doodlopende weg te verlaten, door ons samen af te vragen, wat de betekenis is van samen over politiek praten of niet praten.

Nationale overheden, EU en VN onderworpen aan de macht wereldomspannende AI bedrijven
Niet alleen het leven van burgers wordt in toenemende bepaald door de ontwikkelingen op AI gebied. Ook nationale overheden, EU en VN zijn onderworpen aan de macht van grote wereldomspannende bedrijven zoals Microsoft, Apple en Google die de kennis over AI ontwikkelen naar eigen inzicht. Dat bergt het gevaar in zich dat de voordelen van AI voor de individuele burger en overheden, steeds meer verschuiven naar voordelen voor de grote IT reuzen.

Een bezinning over menselijke intelligentie en de intelligentie van AI

Op dit moment, is er bij overheden, super nationale organisaties en wereldomspannende bedrijven zoals Microsoft, een ongebreideld vooruitgangsoptimisme dat AI voedselzekerheid, klimaatveranderingen en allerlei andere samenlevingsproblemen gaat oplossen. Er zou meer nagedacht kunnen worden hoe de gebruikers van AI deze vele gereedschappen optimaal kunnen benutten voor de gemeenschap, voor elkaar en met elkaar en hoe te voorkomen, dat de verworvenheden van AI, overheden en individuele burgers, op den duur degradeert tot afhankelijke lijfeigenen.
Hoewel de ontwikkelingen van AI zo snel gaan dat je je zelf niet kwalijk hoeft te nemen dat je het niet kunt bijhouden, is het de hoogste tijd om na te denken over wat AI voor het denken van ons mensen betekent. kan het een steun betekenen om beter na te denken of ga je je minder nadenken in het vertrouwen dat AI dat veel beter denkt dan mensen? Wat kan betekenen voor je werk? Wordt je werk interessanter, creatiever en aangenamer of overbodig? Niet meer hoeven denken en niet meer hoeven werken; betekent het dat wij in de toekomst vrij worden van zorgen? In het gezamenlijk denken over AI liggen veel uitdagingen

Voldoet AI aan de criteria van “denken” geformuleerd door Hannah Arendt?

In het denken of gezamenlijk zoeken naar betekenis van wat er gaande is of toevallig gebeurt, zoals Hannah Arendt zich dit voorstelt, gaat het niet om het zoeken naar de waarheid zoals die door deskundigen geformuleerd is maar om het zoeken naar betekenis door het uitwisselen van betekenissen in gesprek met elkaar. De een zal bijvoorbeeld zeggen dat AI een handige vraagbaak is, wanneer je iets op wil zoeken en de ander zal zeggen dat hij het maar ingewikkeld vindt, om met een smartphone en zeker met AI om te gaan. Tot wij kennis nemen van hun gesprek over de betekenis van AI, zullen wij niet weten welke gezamenlijk mogelijkheden betekenissen zij zien van AI. Dat de meerderheid juichend is over AI zegt niets over de mogelijkheden, bedreigingen, nadelen of ongemakken die sommigen waarnemen en de mogelijke rampen of welvaart die in de toekomst gaan voortvloeien uit AI. Niemand weet het. Daarom is het juist noodzakelijk met anderen een continue dialoog met elkaar over aan te gaan waar plaats is voor de betekenissen van alle betrokkenen.

voldoet AI aan de criteria voor denken zoals Hanna Arendt die stelt? Binnen dat kader dienen we ons af te vragen of AI zelfstandig zoekt naar de betekenis van dingen die voorbij komen? De tweede vraag die wij ons kunnen stellen is of AI een vriendschappelijke dialoog aangaat over de betekenis van de gebeurtenissen en dingen die voorbij komen. De derde vraag die wij kunnen stellen is of AI beschikt over verbeelding?

Zoekt AI of Copilot naar betekenis?
AI zoekt niet zelfstandig naar de betekenis van gebeurtenissen. Altijd zal er eerst een opdracht gegeven moeten worden. Voor zover AI de opdracht krijgt te zoeken naar de betekenis van iets wat toevallig voorbij komt, vindt het zijn antwoord in wat een online nieuwsblad, overheid site online boeken, commerciële sites of een wetenschappelijke site hierover publiceerde. AI koppelt volgens een bepaald patroon een aantal vragen aan de meest passende of waarschijnlijke antwoorden die al elders gegeven zijn.
Het gaat hier niet om een zelfstandig denkproces over de betekenis van gebeurtenissen. Voor Copilot heeft een vraag ook geen originele persoonlijke betekenis. Copilot heeft geen persoonlijke geschiedenis van emoties, hechting, life events voor en afkeur van politieke besluitvorming, stroming, levensfilosofie en kan van daaruit niet putten uit een individuele betekenis en in die zin geen deel uit maken van pluraliteit.
AI is dus begrensd door geprogrammeerde algoritmen die data-analyseren om patronen in cijfers, tekst, beelden en klanken te herkennen en volgens deze algoritmes antwoorden te genereren in de vorm van cijfers, tekst, beelden en klanken.
In die zin is er bij Copilot niet sprake van wederkerigheid waarin verbeelding, empathie, sympathie, antipathie in een gesprek met anderen belangrijk zijn. Luisterend naar anderen die op basis van hun wederkerigheid, verbeelding, empathie, sympathie, antipathie hun betekenis van gebeurtenissen en vragen die voorbij komen formuleren, mist AI deze verbeelding, representaties, empathie, sympathie en antipathie.
Wanneer wij zoals Hannah Arendt, denken beschouwen als het samen zoeken naar betekenis van wat er toevallig gebeurt dan gaat het niet zozeer om wat media vinden en ook niet om een opdracht om te zoeken naar betekenissen maar om het spontaan in een dialoog gezamenlijk nadenken

Mensen die naar het nieuws luisteren kunnen bijvoorbeeld tijdens een gezamenlijke wandeling en een opkomende gedachte een bepaald aspect van het nieuws in verband brengen met iets wat staat te gebeuren of lang geleden gebeurde of met een persoonlijke situatie etc. Wanneer zij dit vervolgens bespreken met iemand anders kunnen nog meer andere verbanden en betekenissen ontstaan.
De mogelijkheid van mensen, kennis te nemen van toevallige gebeurtenissen en er verschillende betekenissen aan te hechten, door de dialoog hierover met elkaar aan te gaan, biedt een uitweg tegen het gevaar van een toenemende dominantie van AI algoritmes.
AI mist de menselijke belangen, kansen, keuzes, ervaring, emotie, ethiek, culturele en morele waarden bij gebeurtenissen die gereflecteerd worden in het bewustzijn, in praten en denken over het zelf, betekenis, oordelen en handelen.

Gaat AI een vriendschappelijke dialoog aan over de betekenis der gebeurtenissen?
Ook hier is geen sprake van het zelfstandig in een dialoog gaan, over de dagelijkse gebeurtenissen die voorbij komen. Hoewel AI beschikt over de geschiedenis van de mensheid en de aarde, heeft deze kennis geen persoonlijke unieke betekenis in de zin van verbondenheid, bezorgdheid, optimisme, visie hoe het eigenlijk had gemoeten of visie wat de ideale situatie moet zijn. AI heeft geen enkele vorm van oordeel en ook geen behoefte, met anderen in dialoog te gaan over de betekenis en koestert geen vriendschappelijke gevoelens.
AI is niet meer dan een vraag en antwoord machine dat in taal gestelde complexe vragen meestal voorziet van een correct antwoord. In zekere zin overtreft AI nog steeds niet het niveau van een rekenmachine.
In feite sorteert AI cijfers en taal, weliswaar uiterst complex. ingenieus en snel, net zoals de huidige schaakprogramma's.
Mensen en dieren doen dat ook maar voor hen is die taal ook een medium die de behoefte om betekenissen met elkaar te delen mogelijk maakt. Die behoefte en betekenis kent AI niet.

AI en Verbeelding
Bij de verbeelding stilstaand en deze naast kunstmatige intelligentie plaatsend, kunnen wij vaststellen, dat AI veel is, maar verbeelding zeker niet. AI bezit geen sensus communis, geen beredeneerd gemeenschappelijk besef van zintuiglijkheid, uitmondend in representaties in de geest of bewustzijn.
Het denken van een menselijk individu vertrekt vanuit een gedifferentieerd besef van zijn of haar aard, wat er toevallig op dat moment in de geest speelt, in relatie tot hun zelf, hun omgeving, hun huidige tijd, hun geschiedenis, hun relatie en wat zij uitwisselen en delen met de ander, het besef en begrip van beelden, klanken, geuren, tast motoriek gevoel en smaak.
Wat er in de geest speelt, kan een herinnering zijn van 20 jaar geleden, het voornemen, een bepaalde taak te gaan uitvoeren maar ook dat wat er toevallig gebeurt of de aandacht trekt. Bij elk mens zal dit iets anders zijn en van moment tot moment verschillen.
Zo zullen verschillende individuen verschillend betekenis aan hun leven geven, naar ander betekenissen zoeken en zal ook de betekenis van een bepaalde gebeurtenis voor elk mens verschillen. Echter het vriendschappelijk delen van deze betekenissen, zal elke persoonlijk betekenis diepgaand tot oppervlakkig beïnvloeden. Het proces van het onderhouden van dialogen, zal ervoor zorgen dat er geen definitieve waarheid ontstaat en elke gebeurtenis en probleem, op zijn toevallige merites wordt behandeld.

Einstein stelde zich als kind voor, hoe het er zou uit kunnen zien, wanneer hij in de gelegenheid zou zijn op een lichtstraal mee te reizen. Zulke kapriolen zal AI niet uithalen. Wanneer je aan generatieve AI vraagt, bedenk een alternatieve relativiteitstheorie, komt AI met een alternatief dat al bedacht is, maar komt niet echt zelf met iets verassend nieuws.

Natuurlijk kan AI tegenwoordig in de stijl van bestaande componisten, schrijvers en dichters en schilder, een werk maken maar dan gebeurt dit ook uitsluitend met bestaande patronen, thema’s stijlen, ritmes dynamiek, toonsoorten en variaties op werken. Van vernieuwing, creativiteit en het verwerken van emoties kan niet gesproken worden. Het is hooguit een vorm van plagiaat.

Verder is het zo dat wij mensen in een continue staat verkeren waar we heden, verleden en toekomst zien en over deze situaties fantaseren en hiervan hooguit flarden van kunnen vastleggen door erover te vertellen, te schrijven of ons uit te drukken in een vorm van kunst, vergelijkingen, voorstellingen en fantasieën. De betekenis die wij toekennen aan wat er toevallig gebeurt staat niet bij voorbaat vast. Wij zijn echter in staat terug te redeneren naar hoe betekenis, kunstwerk, wetenschappelijke prestatie of reparatie van een kapotte motor tot stand gekomen is.

AI zal alleen volgens zijn algoritme reageren op een gestelde vraag. Niet beïnvloed door herinnering, heden, toekomst of fantasie. Tegenwoordig herkent AI de emotie in iemands stem en kan daar met een passende op emotie, lijkende manier op reageren. AI is echter niet in staat terug te redeneren of uit te leggen hoe tot de herkenning van emotie de emotie te zijn gekomen. Ook heeft de herkende emotie voor AI geen andere betekenis dan die in het algoritme is vastgelegd. Het blijft daardoor een betekenisloze algoritmische reactie waar alleen de toehoorder betekenis aan geeft.

Hoe een dogma of waarheid of AI heerschappij voorkomen?

Ook het zoeken naar betekenis van wat er gebeurt, kan ontaarden in een dogma. Kijk naar de huidige klimaatwetenschap, die zegt, dat onomstotelijk is aangetoond, dat de aarde opwarmt door het handelen van de mens. Het zit hem in die onomstotelijkheid dat wij niet meer spreken van betekenis wanneer wij kijken naar klimaatfenomenen. M.a.w. woorden in het onomstotelijke is geen plaats meer voor een dialoog tussen meerdere dragers van betekenissen.

Ook AI draagt het door zijn algoritmes, in zich, dat de uitkomst van vragen leiden naar vastliggende antwoorden maar niet noodzakelijk naar antwoorden die ook mogelijk zijn.

Wanneer wij streven te denken zonder een vooraf vaststaande uitkomst. is hetgeen Hannah Arendt zegt over handelen met bewegingsvrijheid, van belang.
Wat het samengaan van denken en keuzevrijheid, stelt Arendt:

“Bewegingsvrijheid moet worden opgevat, als ik kan.”

Hannah Arendt adviseert te blijven zoeken naar betekenis van wat er gebeurt en gaande het proces, uit zich aanbiedende mogelijkheden, keuzes te maken. In het besef dat andere keuzes en geen keuzes voor handelen en het terugkomen op keuzes ook mogelijk dient te blijven. Het denken richt zich op betekenis en de keuzevrijheid op wat mogelijk is.
Wanneer wij ons bewust zijn van ons handelen, erkennen wij ook dat het mogelijk is te kiezen voor niet handelen. Wij zijn dus vrij in onze keuze wel of niet te handelen. Daar wij onzeker zijn hoe onze handelingen zullen uitpakken, kunnen wij dit alleen oplossen door mogelijkheden in een handelingskeuze.
Door de keuze kunnen wij verantwoordelijk gehouden worden voor ons handelen.
Hieruit volgt dat dingen niet noodzakelijk hoeven te gebeuren.
Het ”zijn” dat voor kennis ontoegankelijk is, kan alleen aan mijn handelingskeuze geopenbaard worden

De rol van AI in ons leven en denken

AI in de huidige gedaante, voldoet niet aan de criteria voor denken zoals Hannah Arendt die geformuleerd heeft: AI denkt niet zelfstandig, kent geen betekenis op grond van een zelfstandig oordeel en is gespeend van wat wij omschrijven als verbeelding. AI is beperkt tot wat zijn hard- en software vermag, ofschoon hier een aanmerkelijke vooruitgang is geboekt. Wij kunnen stellen dat AI geen partner kan zijn om samen naar de betekenis zoeken van gebeurtenissen en dingen die voorbijkomen.

Dankzij de inzet van TPU's(Tensor Processing Units), neurale netwerken en zelf lerende algoritmes is AI op deelvaardigheden zoals bijvoorbeeld schaken, patroonherkenning en simulatie procedures zover gevorderd dat het trainen van AI steeds minder tijd en mankracht vergt.
Of AI in de huidige vorm, gaat leiden tot het redden van de mensheid en de aarde, door te helpen met het vinden van een oplossing voor de klimaatcrisis voedselonzekerheid en het uitbannen van ongeneeslijke ziektes, valt nu nog niet te voorzien.

Mensen hebben door AI meer technische middelen en vernuft tot hun beschikking dan ooit maar denken onvoldoende na over de betekenis hiervan en hebben teveel vertrouwen in het gemak en de uitkomsten van algoritmes. De toeslagen affaire in Nederland is een van de levende bewijzen hiervan.
Ofschoon AI nooit meer dan een hulpmiddel mag en kan zijn, wanneer het gaat om ons persoonlijke leven, en zaken zoals welvaart, gezondheid, oorlog en vrede, wordt AI teveel gezien als Haarlemmer olie. Het zal alles oplossen, dus zijn we er de hele dag mee in de weer, getuige ons gestaar naar de schermen van de mobiele telefoon, de schermen van het intranetwerk op ons werk. In ziekenhuizen wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van e-consulten.
AI heeft de samenleving op alle niveaus diep geïnfiltreerd. Als zodanig leven wij steeds minder met en voor elkaar maar leven wij in toenemende mate met AI.

Gelooft niet; eerst zien spreken denken, oordelen en dan pas handelen
Wanneer wij de toeslagenaffaire nog eens over zouden kunnen doen zonder rampen voor tienduizenden burgers en kinderen moeten alle betrokkenen zich realiseren dat problemen gezamenlijk in een persoonlijke vriendschappelijke dialoog behandeld dienen te worden, zonder automatismen en algoritmische vooringenomenheid. Rijksambtenaren dienen zich weer te bekwamen in het zoeken naar de betekenis, zin en onzin van hun handelen, in het toegankelijk en outreachend zijn. Spreekuur, huisbezoek, en telefoon zijn zeker niet ouderwets, wanneer het op denken, keuzes en oordelen aankomt. De ultieme betekenis blijft altijd een zaak van mensen onderling.

Literatuur:

Hannah Arendt. Het leven van de geest, vertaald door Dirk den Schutter en Remi Peeters, Ten Have 2021.
Susanne Jacobitti, Hannah Arendt and the will. Political Theory, Volume 16, febr.(54-76)1988.
Flip van den Abeele, Technologie twijfelt ook: Dertien dilemma's over innovatie en techniek,Pelckmans,1923.
Nick Bostrom, Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies, Oxford University Press. 2014.
Susan Blackmore, The meme machine, oxford university Press,1999.
Susan Blackmore, Consciousness: An Introduction, Routledge, 2018.
Bas Haring, Een hoorcollege over bewustzijn, 16 september 2009, 2010 Home Academy Publishers B.V.
Gala Stojnić a, Kanishk Gandhi b, Shannon Yasuda a, Brenden M. Lake a c, Moira R. Dillon. Commonsense psychology in human infants and machines , Cognition Volume 235, June 2023.
Han L. J. Van der Maas, Kees-Jan Kan, and Denny Borsboom. “Intelligence Is What the Intelligence Test Measures. Seriously”, 2014,
Peter Lanz, The Concept of Intelligence in Psychology and Philosophy,Holk Cruse, Jeffrey Dean, Helge Ritter ,2000.
Howard Gardner, Frames of Mind. theory of multiple intelligence. Harpers Collins Productions,1983.
Peter Salovey en John D. Mayer Emotional intelligence. 1990, Journals Sagepub. Volume 9, issue 3.
Daniel Goleman, Emotionele intelligentie. Contact, 2000.
Wayne Leon Payne, A Study of Emotion: Developing Emotional Intelligence; Self-Integration; Relating to Fear, Pain and Desire. Dissertation, The Union for Experimenting Colleges and Universities 1985.
Telmo Pievani, Valary Zeitoun. Atlas van de Homo Sapiens.Noordboek, 2024.
Kiran Vaidhya Venkadesh, Arnaud A. A. Setio, Anton Schreuder, Ernst T. Scholten, Kaman Chung, Mathilde M. W. Wille, Zaigham Saghir, Bram van Ginneken, Mathias Prokop, Colin Jacobs. Deep Learning for Malignancy Risk Estimation of Pulmonary Nodules Detected at Low-Dose Screening CT> Radiology 2021,
Keelin Murphy , Henk Smits, Arnoud J. G. Knoops, Michael B. J. M. Korst, Tijs Samson, Ernst T. Scholten, Steven Schalekamp, Cornelia M. Schaefer-Prokop, Rick H. H. M. Philipsen, Annet Meijers, Jaime Melendez, Bram van Ginneken, Matthieu Rutte. COVID-19 on Chest Radiographs: A Multireader Evaluation of an Artificial Intelligence System. Radiology,May 8 2020. 12 JUNI 2020