6. Maak alleen wat je kunt hergebruiken
- Gegevens
- Gemaakt op vrijdag 20 april 2018 15:31
- Laatst bijgewerkt op vrijdag 25 november 2022 00:13
- Gepubliceerd op vrijdag 20 april 2018 15:44
- Hits: 14766
Kate Raworth, Random House Business Books, London, (2017) ".
Over het sprookje, dat groei alle milieuvervuiling zal opruimen
"Er is geen grotere weelde dan leven met de kracht van liefde, blijdschap en bewondering".
John Ruskin India staat bekend als een land, waar de productie en kwaliteit van de helft van al het akkerland ernstig achteruitgaat. Ook het grondwaterpeil daalt gevaarlijk snel.
In meer landen, zoals India, heerst de overtuiging dat door de stijging van de welvaart, ook de mogelijkheden toenemen, de milieuvervuiling aan te pakken en zelfs volledig op te ruimen.
Wij zagen reeds de Kuznets curve die ook hier, deze verwachting voedt maar nu met vervuiling op de Y as en gemiddeld inkomen op de X as. d.w.z.: hoe hoger het gemiddeld inkomen hoe kleiner de milieuvervuiling.
Deze zogenaamde milieu Kuznetscurve is ontsproten aan berekeningen van de economen Grossman en Krueger. Zij vergeleken in 1985 in 40 landen het gemiddeld inkomen afgezet tegen specifieke types vervuiling zoals lood in rivieren en zwaveldioxide in de lucht. Zij berekenden dat wanneer het inkomen per inwoner steeg tot $1887,- het lood in de rivieren afnam en wanneer het gemiddeld inkomen was gestegen tot $4053,- per persoon dat de hoeveelheid zwaveldioxide in de lucht afnam etc. etc... Grossman en Krueger zetten als kanttekening bij deze studie, dat hun bevindingen niet representatief zijn voor de wereldwijde milieuvervuiling, de toename van het broeikasgas, door uitlaatgassen, het verlies aan biodiversiteit, afname van landbouwgronden en de ontbossing. Ondanks deze kanttekeningen van Grossman en Krueger werd hun milieu Kuznets curve een economische en politieke mantra. Dat het milieu verbetert wanneer de welvaart stijgt, wordt gelogenstraft door India, dat bezig is, een enorme economische sprong voorwaarts te maken. Wij zien in India echter nergens een begin, van het terugdringen van de enorme milieuvervuiling die daar in hoog tempo voortschrijdt.
Ook in de Westerse landen EU en OESO was er tussen 1990 en 2007, een enorme economische groei. Echter ook de ecologische voetafdruk hield gelijke trend met deze groei. In Nederland moeten wij ons schamen omdat de impact op het milieu in deze periode met 50% steeg tegenover Duitsland 9%. Wanneer de rest van de wereld ook zo zou handelen zouden volgens berekeningen wel 3 planeten zoals de aarde nodig zijn om aan deze groei te voldoen.
Echter ook in Duitsland gebeurt iets wat een gevaar vormt voor de planeet aarde. Aldaar gebruikt men heden ten dage, per hoofd van de bevolking per dag 125 kW aan elektrische energie, in China is dat nu nog 40 kW en in India 20 kW per hoofd van de bevolking per dag. Indien deze landen met hun grote bevolking dezelfde hoeveelheid elektrische energie zouden gebruiken dan in Duitsland, zouden wij dag kunnen zeggen tegen onze blauwe planeet. Er zijn genoeg andere mogelijkheden voor de bevolking om niet te hoeven wachten op een schoner milieu tot het moment dat de welvaart gestegen is. Welvaart is niet de enige voorwaarde voor een beter milieu.
Torrance en Boyce stelden in 1998 een andere Kuznets curve samen, door te verwijzen, naar het verband tussen een beter milieu en de invloed van burgers, hun geschooldheid, geletterdheid, de nivellering van inkomen en gerespecteerde civiele en politieke rechten.
Een tweede verband wat leidt tot schonere lucht etc. is de druk die burgers op winkels en industrie uitoefenen om te zorgen voor schonere lucht en meer circulaire productiemethodes.
Verder stelden zij vast, dat het outsourcen, wat in de negentiger jaren, van de vorige eeuw, in zwang is geraakt en het overschakelen naar een diensteneconomie, weliswaar in het Westerse deel van de wereld, leidt tot een schoner milieu maar eigenlijk niet meer is, dan de troep die productie veroorzaakt, over de schutting dumpen, bij de lagelonenlanden.
Geconfronteerd met de degeneratieve economie
Het ontwerp van de economie zoals die tot nu toe functioneert kun je zien als een rups. Er gaat voedsel in en er komt shit uit.
Tot nu toe hebben wij de industrie vormgegeven als een weggooi economie. Producten worden gemaakt uit waardevolle grondstoffen, aan de consument verkocht, die ze vervolgens weggooit wanneer deze dingen niet meer nodig zijn. Je kunt het zo gek niet bedenken, meubels, hout, metalen, koelkasten, wasmachines stofzuigers, schoenen kleding, bakstenen, gloeilampen telefoons tv's auto's, dingen die van plastic worden gemaakt, voedsel, afgewerkte olie chemische materialen, radioactief afval uit kerncentrales. Eigenlijk alles wat geproduceerd wordt, wordt niet hergebruikt.
Op den duur zijn er vuilverbrandingsinstallaties gekomen, Er is onnoemelijk veel afval in zee gestort en begraven in de grond.
De oerwouden, de longen van de aarde, worden in hoog tempo gekapt of in brand gestoken voor voor de verbouwing van soja of palmolie. Fossiele brandstoffen zoals olie, kolen en aardgas, zijn bijna volledig uitgeput en is er steeds minder water, landbouwgrond en schone lucht beschikbaar. In de Atacama woestijn van Chili wordt voor de winning van het lithium dat gebruikt wordt in de batterijen van onze smartphone, tablet, laptop, smartwatch en elektrische auto's, dagelijks 21 miljoen liter waardevol drinkwater opgepompt, dat vervolgens aan de oppervlakte verdampt
De natuur gaat heel anders te werk en is circulair opgebouwd. Niets is ongebruikt en niets gaat verloren.
Inmiddels is het besef wel doorgedrongen dat er maatregelen moeten worden genomen. In Duitsland heeft men eco-belasting op fossiele brandstoffen die gebruikt worden voor vervoer en elektriciteit, ingevoerd. Deze eco-belasting, is tussen 1999 en 2003 verhoogd. Tegelijkertijd heeft men de inkomensbelasting verlaagd. Het resultaat was een vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen van 17%. De CO2-uitstoot werd met 3% verminderd en carpooling steeg met 70%. Een ander middel wat men probeert is, gedifferentieerde prijsstelling. Hoe meer gas, water, elektriciteit en water je per jaar gebruikt, hoe meer belasting je per eenheid betaalt.
Ondanks dat deze belastingmaatregelen helpen om de druk van de mensen op de voorraden van de aarde te verminderen, veranderen zij echter niets aan de verspillende manier van produceren. Om een ommekeer te bewerkstelligen in de uitputting en vervuiling van de aarde, is het nodig producten en het productieproces, zodanig te ontwerpen, dat dingen, wanneer zij niet meer nodig zijn, teruggaan in de productieketen
Kun je zakendoen in de donut?
Er komt een moment, dat bedrijven beseffen hoe groot de druk is, die zij met hun weggooi producten, uitoefenen op de grenzen van de planeet. Wat doen zij dan? Kate Raworth heeft de afgelopen 5 jaar de principes van de donut economie gepresenteerd aan de eigenaars en ceo's van grote bedrijven wereldwijd.De antwoorden van deze bedrijven weerspiegelen een aantal stadia op weg naar de donut economie. De weg van weggooi producten naar circulaire producten.
Het oudste antwoord van de bedrijven is: " "verander niets aan de productiewijze zolang er legaal geld aan te verdienen is." Wanneer we toch boetes krijgen, berekenen wij dat door in de kosten van het product.
Producenten zoals wijnboeren, koffieboeren, verbouwers van katoen en wevers van zijde, realiseren zich echter nu al, dat hun productie in gevaar komt, door de stijging van de temperatuur op de aarde. Voor hun werkt de strategie van niets doen steeds minder. Het volgende antwoord van producenten is: "Doe datgene waar je iets aan verdient." Dat gebeurt door het verminderen van de emissies van broeikasgassen en vermindering van het gebruik van water.
Dergelijke maatregelen hebben Volkswagen in eerste instanties veel opgeleverd. Tot bleek dat hun opgegeven emissies van diesel VW's, uit fraude voortkwamen. Uiteindelijk werd Volkswagen verplicht 11 miljoen auto's terug te nemen en miljarden an boetes te betalen. Deze auto's staan nu overal op gigantische parkeerplaatsen weg te roesten.
Bedrijven proberen hun geloofwaardigheid bij consumenten op te poetsen, "door een groen imago aan hun producten te geven, een bijbehorende prijs hiervoor te vragen en te wijzen naar bedrijven die dat niet doen." Dit levert echter niet meer op dan dat zij iets meer doen dan vorig jaar, daarbij verhullend dat er nog een heel lange weg te gaan is.
Bedrijven beloven plechtig hun eerlijke deel te leveren aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, het verminderen van het gebruik van kunstmest en water." Tot nu toe levert dat niet meer op dan een druppel op de gloeiende plaats omdat het steeds een klein deel van hun totale investeringen is. Kijkend naar hun totale investeringen en productie, lijken bedrijven de buitenste ring van de donut niet te zien als een grens die je niet mag passeren maar eerder als een stuk taart waarvan zij het liefste het grootste deel opsnoepen. Het gaat dergelijke bedrijven bij emissies niet zozeer om de vraag hoeveel zij kunnen verminderen maar meer om de vraag hoeveel mogen wij nog uitstoten en vervuilen.
Men probeert geen schade aan het milieu veroorzaken, "door het bouwen van klimaat neutrale kantoorgebouwen en productiehallen."
Hoe positief ook, toch moet William Mcdonough, ontwerper en architect, van het hart: "Minder slecht is niet hetzelfde als goed."
Waarom alleen investeren in 0 uitstoot en hergebruik van grondstoffen en niet in het bevorderen van de gezondheid en het aanvullen van waardevolle grondstoffen.
Wanneer een bedrijf meer zoden aan de dijk van de ecologie wil zetten, dient het niet alleen duurzaamheid en hergebruik na te streven maar dient het ook vrijgevig te zijn in het herstellen van natuurlijke cycli.
Janine Benyus een toonaangevend denker in bio mimicry vindt dat vrijgevigheid een levensdoel dient te zijn.
"Mensen met hun grote breinen zijn nieuwelingen op deze planeet die al 3,8 miljard jaar heeft geëxperimenteerd met ecologie en levenscycli. Zij verkeren in het stadium van de peuter die verwacht dat moeder natuur voor alles zal zorgen en de rommel die wij maken blijft opruimen. Wij zullen ons echter dienen te voegen in de cyclus van de natuur door van de natuur te leren hoe je dingen, neemt, niet verspilt maar teruggeeft en nieuw leven geeft."
De circulaire economie kiest het ruime sop
Wanneer wij het model van de weggooi economie zien als een rups: Er gaat voedsel in en er komt shit uit, dan doet het model van de circulaire economie denken aan een vlinder. De rups die in een prachtige vlinder verandert.
Het model rechts spreekt voor zichzelf. Het doel van een circulaire economie is om dingen die wij consumeren en gebruiken, zodanig te ontwerpen dat zij niet weggegooid zullen worden vanwege hun hoge hergebruik waarde.
Wij moeten af van het verlies van grondstoffen en materialen.
Geen schroothopen meer geen plastic soep in de oceaan, geen bergen smartphones meer met daarin 62 kostbare materialen zoals, goud, zilver, koper, aluminium, nikkel, tin, wolfraam, kobalt, borium, indium antimonium, gallium, potassium, arsenicum, tantalium, dysprosium, en zeldzame metalen zoals: scandium yttrium, etc. Op dit moment worden deze materialen uit 9% van de smartphones teruggewonnen, Dat is complex door het huidige ontwerp. Het ontwerp dient daarom zo aangepast te worden dat terugwinning vanzelfsprekend veel meer oplevert dan de smartphones op de schroothoop te gooien.
Bas van Abel die een opleiding volgde aan de kunstacademie en tegelijkertijd aan de TU Delft, besloot een project te beginnen om te onderzoeken of het mogelijk is een smartphone te ontwerpen met onderdelen die conflictvrij gewonnen worden en ook teruggewonnen kunnen worden, wanneer de gebruiker besluit de telefoon niet meer te gebruiken. De zogenaamde Fairphone.
Dit bleek een project te zijn dat uiteindelijk uitgroeide tot een onderneming. Deze uitzending van het VPRO programma Tegenlicht van 23 oktober 2016 , laat zien wat er allemaal komt kijken om dingen te veranderen, richting eerlijk delen en duurzaam handelen. De architect Thomas van Rau, die het nieuwe Liander gebouw in Duiven, ontwierp heeft het gebouw zodanig ontworpen dat alle materialen van het gebouw hergebruikt kunnen worden. Een van de manieren waarop hij dat realiseerde was, door tegen Philips te zeggen: “Ik wil jullie lampen en het stroomverbruik niet ik wil licht van jullie huren". Hiermee dwong hij Philips energiezuinige lampen te leveren en terug te nemen wanneer Liander het gebouw weer af laat breken en waarschijnlijk ook Philips lampen te laten ontwerpen die makkelijk te deconstrueren zijn in herbruikbare materialen.
Wat betreft de biologische materialen geeft Raworth het voorbeeld van de koffieboon waarvan maar 1% in ons koffiekopje belandt. de drab belandt meestal in de vuilnisbak, hetgeen zonde is omdat deze uiterst geschikt is om champignons op te telen. of als voedsel voor vee of kippen gebruikt kan worden. Op deze manier belandt het uiteindelijk als mest in de grond. Dit dient natuurlijk met al het organisch materiaal te gebeuren. Heel bijzonder is dat je van koffie drab ook kleding kunt maken
Welkom in de vrijgevige stad
Ook steden kunnen in de toekomst een kringloop produceren. Al hetgeen steden gebruiken, wordt dan weer teruggegeven aan de natuur of weer opnieuw hergebruikt. Steden dienen niet op de natuur te parasiteren maar juist te geven aan de natuur en de natuur te stimuleren. Janine Benyus wil helpen dit proces tot stand te brengen. Hiertoe bestudeert zij de natuur voordat de stad ontstond. Dit doet zij door de nabijgelegen bossen, waterlanden en savannes te observeren. Hoe wordt de energie van de zon gebruikt, koolstof, verdeeld, de lucht gezuiverd regenwater opgeslagen en de bodem vruchtbaar gemaakt?Deze metingen dienen dan als standaard voor architecten en stedenbouwkundigen voor de te ontwikkelen stad. de gebouwen en infrastructuur van de stad, Deze dienen even vrijgevig te zijn als de natuur in de omgeving van de stad. Daken waarop voedsel geteeld kan worden, verzamelen de energie van de zon en vormen een thuis voor insecten, vogels en andere dieren. Regenwater door asfalt verzamelt, wordt geleid naar aquifers (Onderaardse water vasthoudende lagen). De gebouwen zetten koolstofdioxide om in gezuiverde lucht. Afvalwater wordt gezuiverd voor het aan de bodem wordt toevertrouwd. Rioolwater wordt omgezet in voedingstoffen voor de bodem. Dat alles wordt verbonden met een netwerk van wild corridors en stedelijke landbouw cultuur.
Om Kennedy te parafraseren: "Vraag niet wat en hoe groot het deel is wat ik kan nemen maar vraag je af wat je kunt bijdragen en hoe groot het deel dat je zult geven."
Stel je voor dat een stad die ontworpen is, herscheppend te zijn zijn energie deelt via micronetwerken. Elk huishouden kan een energieleverancier zijn. De stad is gebouwd met betaalbare huisvesting en publiek transport dat het snelste en het goedkoopste is. Er zijn in de buurt centra gevestigd, waar ondernemingen het mogelijk maken dat ouders hun ouderlijke taak kunnen vervullen, doordat het werk dicht bij huis is, zowel voor mannen als vrouwen. Een belangrijke taak van de bewoners van een dergelijke stad, is om de regeneratieve, herscheppende en vrijgevige functie van de stad te behouden. Dit creëert zinvol vakwerk.
Dergelijke steden zijn er nog niet wel initiatieven die richtinggevend zijn. Raworth noemt het project Park 20/20 in Hoofddorp, een bedrijvenpark dat gebouwd is volgens de wieg tot wieg principes, gebouwd van herwinbare materialen, met een geïntegreerd energiesysteem, waterzuivering, daken die zonne-energie winnen, water filteren voorzien in een habitat voor de vogels, en dat als geheel verwarmd wordt door een systeem van aardwarmte en warmtepompen.
De zoektocht naar de vrijgevige econoom
Toen Janine Minyus aan een grote projectontwikkelaar voorstelde, de woningen in een nieuwe wijk zo te maken, dat de biomimetisch muren koolstofdioxide zouden opnemen, zuurstof afscheiden en zo de omgevingslucht te filteren, vroeg de projectontwikkelaar haar: "waarom zou ik de rest van de stad van schone lucht voorzien?"Het tegenwoordige kapitalisme dient nog een switch te maken van niet alleen de financiële belangen van een groep te dienen maar vrijgevig te zijn naar iedereen.
Terugkomend op de architect die licht wilde kopen dienen producenten zich minder te richten op de verkoop van auto's en printers maar meer op het verkopen van vervoer en printen. Hun producten dienen zij zodanig vorm te geven dat zij deze producten kunnen opnieuw kunnen gebruiken, verwerken en bewerken wanneer de klant er niet langer behoefte aan heeft. Het is niet meer van deze tijd dat een bedrijf als Albert Heyn het hergebruik van PET(polyethyleentereftalaat) flesjes tegenhoudt door te weigeren mee te werken aan een statiegeldregeling.
De tegenwoordige economie is zodanig ingericht dat producten bestaan uit meerdere gepatenteerde fabricaten. Het schijnt dat een auto uit dertigduizend onderdelen bestaat. Onderdelen die door verschillende fabrikanten geproduceerd zijn. Dat maakt het ingewikkeld een product als een auto opnieuw te gebruikem en te bewerken.
Voordat producten circulair ontworpen en geproduceerd kunnen worden, is het nodig is, de hele economie te hervormen. Dat is een vette kluif voor de 21e eeuw econoom.
Het gaat dan om hervorming van de markt, nieuwe zakelijke doelen, nieuwe financiële functies en meetinstrumenten voor het herkennen en belonen van circulaire processen.
Openstaan voor de circulaire toekomst
De kloof tussen de circulaire economie en de op efficiency gerichte bedrijven heeft geleid tot oprichting van OSCE(Open source Circular Society) Een organisatie die zich wereldwijd ten doel stelt circulair produceren te bevorderen en de voorzieningen die daarvoor nodig zijn voor iedereen die meedoet beschikbaar te maken. Een overeenkomstige beweging is al enkele tientallen jaren gaande in de ontwikkeling van software die door iedereen zonder verplichtingen, gebruikt mag worden en die niet door patenten gekneveld wordt.Een circulaire economie kan alleen tot stand komen door een wereldwijde samenwerking en wereldwijd gedeelde kennis. Net zoals de bio mimici beweging van Minyus neemt OSCE de natuur als voorbeeld. Net zoals een enkele boom niet in staat is alleen te overleven maar dit doet door een complexe samenwerking met andere organismen kan een bedrijf alleen niet overleven door een circulaire strategie te hanteren. Stel je voor dat je als fabrikant van wasmachines in je eentje moet zorgen voor de terugwinning van alle onderdelen waarmee de wasmachine is gebouwd.
Sam Muirhead een van de oprichters van OSCE stelt dat alle producten een modulair ontwerp dienen te hebben. Dat betekent dat de modules waaruit elke smartphone bestaat makkelijk en gestandaardiseerd uit elkaar te halen zijn. Ook moet je dingen zodanig ontwerpen dat ze wereldwijd uitwisselbaar en verbeterbaar zijn. Wanneer het bijvoorbeeld gaat om de oplaadkabel van een smartphone, dient deze op alle smartphones te passen en niet alleen op een iPhone. De informatie hoe deze kabel gemaakt is, dient voor iedereen beschikbaar te zijn. Iedereen heeft het recht deze kabel voor eigen gebruik te veranderen en te verbeteren maar ook de plicht deze kennis met iedereen te delen.
In de hoofdstad van Togo, Lomé zette Sénamé Agbodjinou een werkplaats op waar hij open source 3d printers ging vervaardigen van onderdelen uit kapotte computers en allerlei weggegooide elektronica waarmee Afrika overspoeld wordt. De 3D printers zet Agbodjinou in voor het produceren van onderdelen van kapotte medische apparatuur. Normaal gesproken moeten Afrikaanse ziekenhuizen soms maanden wachten op vervang onderdelen uit Europa of de VS. Wanneer de techniek van het 3D printen hiervoor toegepast kan worden, kunnen deze onderdelen veel sneller beschikbaar zijn en wellicht levens redden.
Onderschat dergelijke prille ontwikkelingen niet. Denk aan Linus Torvalds die op 21 jarige leeftijd het computer besturingssysteem Linux schreef, vrijelijk te gebruiken en te ontwikkelen door iedereen, dat nu door de meeste grote bedrijven zelfs Microsoft gebruikt wordt.
Benyus zette http://www.Asknature.org op. Asknature kijkt naar de natuur en probeert haar geheimen te ontrafelen en te kopiëren en meest belangrijk voor iedereen vrijelijk beschikbaar te maken.
Omschrijf zaken van zaken opnieuw
Niet iedereen is het met Milton Friedman eens, die in 1970 stelde dat: "het doel van zaken doen het maximaliseren van winst is."Anita Roddick stelde in 1976: "Wanneer ik niets kan doen voor het algemeen belang, waar ben ik dan in godsnaam mee bezig." Zij richtte de zogenaamde Bodyshop op, waar zij op planten gebaseerde, niet op dieren geteste cosmetica ging verkopen. De benodigde materialen hiervoor zoals bijvoorbeeld cacaoboter en palmolie en gedroogde kruiden, werden tegen eerlijke prijzen wereldwijd inkocht. Materialen die hergebruikt konden worden zoals dozen en de flessen waarin zij haar cosmetica verkocht werden wanneer de klant er mee terugging naar de winkel opnieuw gebruikt. Afvalwater werd gezuiverd en opnieuw hergebruikt in haar producten. Zij was een van de eersten die in windenergie investeerde.
Stel financiën in dienst van het leven
Bedrijven of personen die geld steken in bedrijven die de kringloop als principe hanteren en rekening houden met wat moedertje natuur nodig heeft, hebben meestal lange termijn doelen: er hoeft niet onmiddellijk verdient te worden, deze bedrijven houden rekening met ecologie, met de mensen in en om het bedrijf, met de maatschappij, het lichamelijk welzijn en de cultuurJohn Fullerton, voormalig manager van JP Morgan, keerde Wall Street de rug toe, in het besef dat er iets grondig mis is met de manier waarop de huidige economie en het financieel systeem werkt.
Hij identificeert 8 samenhangende principes om financiën volledig in dienst te laten zijn van een organische op de natuur gebaseerde kringloop economie en gezonde lokale tot mondiale samenleving.
Deze principes illustreert hij met het volgende diagram:
De acht principes van Fullerton kunnen als volgt kort worden beschreven:
1. Zoek naar een evenwichtige relatie
De mensheid, is een integraal onderdeel van een onderling verbonden levend web, waarin er geen echte scheiding is tussen 'ons' en 'het'. De schaal van de menselijke economie, is van belang in relatie tot de biosfeer, waarin ze is ingebed. We zijn allemaal verbonden; schade aan enig deel van dat web golft terug en schaadt elk ander deel.
Er is veel werk aan de winkel, in de door speculatie gekenmerkte kapitaalmarkten, waar financiële instellingen zoals JP Morgan en Moody's op grote schaal, hypotheken in kleine deeltjes hakten en verkochten. Deze handelswijze heeft de relatie tussen eigenaar en onderneming, geldschieter en kredietnemer, verbroken.
Deze manier van zaken doen, heeft er ook voor gezorgd dat de economie, steeds onevenwichtiger is komen te staan in zijn relatie met de biosfeer, waarvan de economie tenslotte deel van uitmaakt. 2. Bekijk de rijkdom Holistisch
Ware rijkdom is niet alleen geld op de bank. Het moet gedefinieerd en beheerd worden in termen van het welzijn van het geheel, bereikt door de harmonisatie van meerdere soorten rijkdom of kapitaal, waaronder sociaal, cultureel, levend en ervarings-gericht. Het moet ook worden gedefinieerd door een breed gedeelde welvaart in al deze verschillende vormen van kapitaal. Het geheel is alleen zo sterk als de zwakste schakel. 3. Innovatief, adaptief en responsief."
In een wereld waarin verandering zowel altijd aanwezig als versnellend, zijn de kwaliteiten van innovatie en aanpassingsvermogen van cruciaal belang voor de gezondheid. Het is dit idee dat Charles Darwin wilde overbrengen in deze vaak verkeerd geïnterpreteerde verklaring die aan hem werd toegeschreven: "In de strijd om te overleven winnen de sterksten ten koste van hun rivalen." Wat Darwin eigenlijk bedoelde, is dat de meest 'geschikte' is degene die het beste past (dat wil zeggen, degene die het meest geschikt is voor een veranderende omgeving). 4. Het belang van zelfstandigheid en participatie
Stel mensen in staat zelfstandig te handelen en deel te nemen aan een onderling afhankelijk systeem. De gezondheid van van het geheel is afhankelijk van de bijdragen van mensen die zelfstandig, kunnen denken, handelen en besluiten tot participatie. De kwaliteit van zelfstandig en naar eigen inzicht deelnemen, betekent dat alle delen 'in relatie' moeten staan met het grotere geheel op een manier die hen niet alleen in staat stelt te onderhandelen voor hun eigen behoeften, maar hen ook in staat stelt om hun unieke bijdrage aan de gezondheid en het welzijn van de ander en het grotere geheel waarin ze zijn ingebed, te leveren. Met andere woorden, buiten het morele geloof dat men heeft, is er een wetenschappelijk gefundeerde systeem-eis om ongelijkheid aan te pakken, voor de gezondheid van het geheel. 5. Eer de gemeenschap en plaats.
Elke menselijke gemeenschap bestaat uit een mozaïek van volkeren, tradities, overtuigingen en instellingen die uniek zijn gevormd door langdurige druk van geografie, menselijke geschiedenis, cultuur, lokale omgeving en veranderende menselijke behoeften. Ter ere van dit feit voedt een regeneratieve economie gezonde en veerkrachtige gemeenschappen en regio's, elk op unieke wijze geïnformeerd door de essentie van haar individuele geschiedenis en plaats. Dit principe vormt een grote uitdaging voor de moderne internationale onderneming, maar vooruitstrevende leiders zijn al op weg naar een meer gedistribueerde managementstructuur die is verbonden met plaats van oorsprong. 6. Randeffect en Overvloed
Creativiteit en overvloed floreren synergetisch aan de 'randen' van systemen, waar de structuren die het dominante patroon op hun plaats en in stand houden, het zwakst zijn. Er is bijvoorbeeld een overvloed aan onderling afhankelijk leven in kwelders waar een rivier de oceaan ontmoet. Randen zijn ook waar risico's liggen. Aan die randen zijn de kansen voor innovatie en kruisbestuiving het grootst. Samenwerken aan de randen - met voortdurend leren en ontwikkeling, die is voortgekomen uit de diversiteit die daar bestaat, is transformatief voor zowel de gemeenschappen waar de uitwisselingen plaatsvinden als voor de betrokken individuen. Bedrijfsleiders begrijpen dat de grens van het bedrijf niet langer het relevante 'geheel' onder een strakke leiding is. Wisten alleen Wall Street-analisten het ook maar. 7. Robuuste circulatiestroom
Net zoals de menselijke gezondheid afhangt van de robuuste circulatie van zuurstof en voedingsstoffen, hangt ook de economische gezondheid af van robuuste circulerende geldstromen, informatie, hulpbronnen (circulaire economie) en goederen en diensten om uitwisseling te ondersteunen, gifstoffen te spoelen en elke cel te voeden op elk niveau van onze menselijke netwerken. De circulatie van geld en informatie en het efficiënte gebruik en hergebruik van materialen zijn met name van cruciaal belang voor individuen, bedrijven en economieën die hun regeneratieve potentieel bereiken. Dit principe houdt de belofte in van een geheel nieuwe reeks metingen om toezicht te houden (alternatieven voor het bnp) en daarmee ondersteunende beleidsopties. 8. Zoek evenwicht.
In balans zijn is essentieel voor systemische gezondheid. Net als iemand die balanceert op een wiel, zijn regeneratieve systemen altijd bezig met deze delicate dans op zoek naar balans. Om dit te bereiken, moeten meerdere variabelen worden geharmoniseerd in plaats van afzonderlijk te worden geoptimaliseerd. Een regeneratieve economie streeft naar balans tussen efficiëntie en veerkracht; samenwerking en concurrentie; diversiteit en samenhang, kleine, middelgrote en grote organisaties en behoeften. Het is tegengesteld aan de (korte termijn) 'optimalisatie' ideologie die ten grondslag ligt aan de moderne financiële logica. De resulterende theorie, laat ons zien hoe we levendige, langlevende, regeneratieve economieën en samenlevingen kunnen bouwen met behulp van dezelfde holistische principes van gezondheid die consequent worden aangetroffen in zeer verschillende soorten systemen in de hele kosmos. Deze theorie vormt een basis voor ons begrip van waarom integriteit, ethiek, zorgzaamheid en delen leiden tot sociaal levendige gemeenschappen en gezonde economieën - terwijl het tegelijkertijd een perfecte praktische en wetenschappelijke betekenis heeft. Het verschilt het meest van de huidige benaderingen van duurzaamheid in die zin dat het, in plaats van zich te concentreren op sociale en ecologische gezondheid met behulp van traditionele reductionistische logica om 'problemen op te lossen', direct gericht is op het bouwen van gezonde menselijke netwerken als het doel, gebruikmakend van universele principes en patronen, met ' duurzaamheid wordt het natuurlijke bijproduct van systemische gezondheid. Het is als (holistische) gezondheidszorg in tegenstelling tot (reductionistische) ziekenverzorging. Omdat de theorie zich richt op het bouwen van gezonde menselijke netwerken, is het niet echt nieuw. In plaats daarvan is het ontdekt en herontdekt in de loop van de millennia, en is het ontstaan van de uitvinding van de democratie door de oude Grieken, de regels van wederzijds voordelige, geven-en-nemen relaties waardoor bedrijven in staatshanden vandaag effectief zijn. Bovendien, in plaats van een politieke filosofie van links of rechts, ziet deze rigoureuze vorm van holisme specifiek regeneratieve economieën als een nieuwe fase van het kapitalisme, gebouwd rond een integratie van het beste van beide politieke neigingen. Daarom gebruikt dit holisme, in plaats van het kapitalisme en groothandel overbodig te maken, de universele ontwerpprincipes die aan alle systemische gezondheid ten grondslag liggen, om ons te laten zien hoe we de vele sterke punten van ons systeem van vrije ondernemingen kunnen behouden en bouwen, terwijl we de tekortkomingen ervan aanpakken. Hoewel we verwachten dat gezonde debatten tussen liberalen en conservatieven zullen voortduren, plaatst het wetenschappelijke kader achter regeneratie hen in een nieuwe context met scherpe tegenstellingen tussen regeneratieve perspectieven en huidige veronderstellingen. Deze geïntegreerde benadering biedt het potentieel voor gepolariseerde perspectieven om een gemeenschappelijke oorzaak te vinden in het beste van de originele idealen van beide partijen. Men kan kibbelen over de aanwijzing en de taal van deze acht principes - het is onmogelijk om niet-lineaire patronen adequaat in lineaire taal te beschrijven - en men kan altijd principes toevoegen om het begrip te verdiepen. Maar tenzij iemand de bewering kan weerleggen dat alle duurzame systemen in het universum zich gedragen volgens gemeenschappelijke patronen die bestaan op verschillende schalen (fractale patronen), dan accepteert iemand onze hypothese dat alleen wanneer menselijke economieën op één lijn worden gebracht met deze principes en patronen, we zullen een duurzaam economisch systeem hebben of men moet redeneren waarom de menselijke economieën de enige uitzondering op de regel vormen. Overweeg een analogie met de menselijke gezondheid. Het menselijk lichaam is een goed ontwikkeld 'energiestroomnetwerk' dat zijn cellen om de zeven jaar letterlijk regenereert. Als je gezond wilt zijn, moet je investeren in de gezondheid van je immuunsysteem (veilige, voedzame, vitale grondstoffen, het vermogen om afval effectief te verwerken), regelmatig sporten, goed slapen en zin hebben in je leven. Gezondheid is het resultaat. Als we een gestrest leven leiden, slecht eten, vervuild water drinken, niet genoeg slaap of lichaamsbeweging krijgen, maar proberen te verzachten door de symptomen van onze ziekte te behandelen, zullen we nooit echt gezond zijn. Hetzelfde geldt voor een economisch systeem. We moeten de principes en patronen van systemische gezondheid begrijpen in plaats van ze te accepteren en achteraf proberen te verzachten met beleidsinterventies die alleen de symptomen van onze 'ziekte' aanpakken (werkloosheid, ongelijkheid, toenemend geweld in onze steden, financiële zeepbellen en misdrijven, klimaatverandering en gifstoffen in onze omgeving, enz.) die het gevolg zijn van het gebrekkige systeemontwerp, voortbouwend op een gebrekkige theorie. Het beperkt, zoals Einstein waarschuwde, ons vermogen om echte oplossingen te zien. Omdat (we beweren) menselijke economieën ook netwerken zijn waardoor energie stroomt, stellen we voor dat de beste en meest waarschijnlijke, enige manier om blijvende welvaart en welzijn te bereiken, is het bouwen van gezonde menselijke netwerken volgens dezelfde universele patronen, die in staat zijn om wijdverspreide sociale en economische vitaliteit op alle niveaus van de samenleving te genereren.
De huidige wetenschap van regeneratieve systemen (nog in de beginfase van ontwikkeling) kan ons laten zien hoe we, door de universele principes te identificeren, die duurzaam levendige systemen ondersteunen, nauwkeurige maatregelen en doelen kunnen beschrijven, om onze stappen naar wijdverbreid welzijn te begeleiden en te bereiken. Naast een focus op systemisch denken is het nodig wereldwijde belastingen te heffen die het voor bedrijven onaantrekkelijk maken korte termijn investeringen te doen, te groot te worden en die flits handel beteugelen en ontmoedigen.
Dit alles dient vervangen te worden door lange termijn investeringen, door overheden geleide ontwikkeling, banken die geduldig kapitaal aanbieden voor lange termijn investeringen, zoals technologie voor hernieuwbare energie en efficient en goedkoop openbaar vervoer.
Raworth wijst de individuele spaarder op banken zoals de Nederlandse Triodos Bank die investeert in sociale en culturele veranderingen.
Verder kan gebruik gemaakt worden van alternatieve valuta naast de bestaande valuta zoals de euro. Je kunt dan denken aan de zogenaamde cryptomunten om veranderingen aan te moedigen.
Raworth verwijst in dit verband naar de achterstandswijk Rabot van de Belgische stad Gent met veel torenflats en een bevolking van eerste generatie immigranten. Lietaer, een valuta goeroe vroeg aan de bevolking van Rabot wat ze zelf aan hun wijk zouden willen veranderen om deze leefbaarder te maken. Het antwoord van veel mensen was dat zij een stukje grond wilden om zelf groente te verbouwen. Hiertoe werd hen vijf hectaren van een afgebroken fabriek aangeboden die zij konden huren met de alternatieve valuta, “torenkes”, verwijzende naar de torenflats van deze wijk. Deze torenkes konden verdiend worden door het leveren van diensten, zoals het verzamelen en opruimen van zwerfvuil, het herbeplanten van het publiek domein, het repareren van gemeenschapshuizen, door deel te nemen aan carpooling en over te stappen op groene elektriciteit. Torenkes konden niet alleen uitgegeven aan het huren van volkstuintjes maar ook aan bioscoopkaartjes, kaartjes voor het openbaar vervoer, uitgegeven in de winkels ter plaatse om spaarlampen te kopen. Dit had als effect dat de wijk een beter en leefbaarder aanzien kreeg, niet alleen voor de bewoners maar ook voor diegenen die naar deze wijk kijken.
Zorg dat de overheid een partner wordt
Overheden bezitten de sleutel om een eind te maken aan de weggooi economie en om te zorgen dat de economie een regeneratieve, een kringloop economie wordt. Het instrument belasting kan hiertoe uiterst effectief werken maar ook het verstrekken van geduldig kapitaal voor de ontwikkeling van een duurzame hernieuwbare economie met niet vervuilende energiebronnen.Een recente Europese studie berekende dat het investeren in hernieuwbare energie en een circulaire economie, 500.000 nieuwe banen oplevert in Frankrijk. 400.000 in Spanje en 200.000 in Nederland.
Gebouwen dienen niet meer te worden afgebroken maar heringericht. Dat spaart onnoemelijk veel energie, consumptie, materiaal en water en levert bovendien meer banen op.
De Chinese overheid steekt miljarden in de ontwikkeling van windenergie en zonnecellen. Tot nu toe lijkt dit de enige overheid die de ontwikkeling van hernieuwbare energie grootschalig aanpakt. Verder zijn er over de aarde verdeeld een aantal steden zoals Oberlin in Ohio waar de gemeentelijke overheid sterk heeft ingezet om de stad zo snel mogelijk klimaat positief te maken door bijvoorbeeld meer kooldioxide te onttrekken en op te ruimen dan er in de stad geproduceerd wordt. Verder streeft men na lokaal 70% van het benodigde voedsel te produceren. In 2015 slaagde men er in om alle overheidsgebouwen, ziekenhuizen scholen etc. klimaatneutraal te maken.
Het wordt tijd om het leven te meten
Raworth vindt dat economen eens moeten ophouden met metingen van het bruto nationaal product. Wanneer je de wereld schoner wil maken, de welvaart beter verdelen en dat mensen niet alleen nemen van de natuur maar ook geven, dan moet je dat ook meten. Hoe meet je een circulaire economie.Zij verwijst hiervoor weer naar Oberlin in Ohio waar de burgers online elke dag kunnen zien hoeveel minder co2 er per persoon wordt uitgestoten, hoeveel schoon water er geproduceerd wordt hoeveel schone energie wordt opgewekt, hoe schoon de rivier is, hoeveel zuurstof in deze rivier is etc. Zie: https://environmentaldashboard.org/,
Verder verwijst zij naar: https://www.ecogood.org/nl/,
https://bimpactassessment.net/, en
http://www.multicapitalscorecard.com/.
Op bovenstaande websites vindt je mogelijkheden om vooruitgang te meten in een circulaire economie die rekening houdt met de natuur, de aarde en alle mensen.
Uiteindelijk moet een circulaire economie verder gaan dan geen schade aanrichten maar dient actief en genereus, de kringloop van de natuur te bevorderen.
Literatuur:
Raworth, Kate, Doughnut Economics, Seven Ways to Think Like a 21-st Century Economist. Random houseBusiness Books, London, (2017)Inhoud:
Inleiding en samenvatting Doughnut Economics1. Verander het doel van economie
2. Kijk naar het volledige plaatje
3. Koester de menselijke aard
4. Doorgrond systemen
5. Hoe verdeel je welvaart?
6. Maak alleen wat je kunt hergebruiken
7. Agnostisch over groei
8. Donut economie kan de mens en de aarde redden