8. Donut economie kan de mens en de aarde redden
- Gegevens
- Gemaakt op zondag 15 april 2018 15:22
- Laatst bijgewerkt op zaterdag 23 december 2023 15:53
- Gepubliceerd op zondag 15 april 2018 15:22
- Hits: 13532
Kate Raworth, Random House Business Books, London, (2017) ".
Wij zijn allemaal econoom
In dit laatste hoofdstuk wat eigenlijk een epiloog is, probeert Raworth de lezer een hart onder de riem te steken. Zij begint met te stellen dat je er altijd van moet uitgaan dat het glas half vol is in plaats van halfleeg. Zij stelt dat de huidige generatie mensen, de eerste generatie is, die een besef heeft, welke schade aan de planeet wordt toegebracht, door de natuurlijke hulpbronnen uit te putten. Ook is bekend dat er 2 miljard mensen zijn die op vele gebieden ontberingen lijden.
Dit besef, biedt deze generatie ook de kans, waarschijnlijk de laatste kans, te redden wat er te redden valt.
Het zijn de gegevens in die tabellen hieronder, weerspiegeld in de donut grafiek, die Raworth deden beseffen hoe urgent de huidige situatie is voor alle bewoners van het ruimteschip aarde. Het heeft haar gedreven tot het schrijven van een scenario om de aarde en al zijn bewoners voor de toekomst zeker te stellen.
De eerste tabel beschrijft de binnenste rand van de donut zoals die er vandaag de dag uitziet en laat zien dat het met de sociale- en levens-voorwaarden van een groot aantal mensen op deze planeet nog pover gesteld is. Dat gebeurt in twaalf gebieden zie hier beneden .
Een nadere beschrijving van de indicatoren vindt je in dit artikel van de Lancet.
De bronnen van deze cijfers komen van de Wereldbank, de Wereld Gezondheidsorganisatie, de UNDP, UNESCO, UNICEF, OECD, Gallup, ITU, UN, etc. Tabel 2, beschrijft het ecologisch plafond dus de buitenste rand van de donut en laat door 9 indicatoren zien waar de mensheid de aarde vandaag de dag op een gevaarlijke manier belast.
Bron: Steffen W, Richardson K, Rockström J, C.S.. 2015.
Klimaatverandering
Wanneer broeikasgassen zoals CO2, methaan en stikstofoxide in de lucht vrijkomen, komen ze in de atmosfeer en versterken het natuurlijke broeikaseffect van de aarde, waardoor meer warmte in de atmosfeer terechtkomt. Dit resulteert in opwarming van de aarde waarvan de gevolgen onder meer stijgende temperaturen, vaker voorkomende weersomstandigheden en zeespiegelstijging zijn.
Verzuring Oceanen:
Ongeveer een kwart van koolstofdioxide uitgestoten door menselijke activiteit wordt opgelost in de oceanen, waar het zich vormt tot koolzuur en de pH van het oppervlaktewater verlaagt. Deze zuurgraad vermindert de beschikbaarheid van carbonaat-ionen die een essentiële bouwsteen zijn die door veel maritieme soorten wordt gebruikt voor de vorming van schelp en skelet. Dit maakt het moeilijk voor organismen zoals koralen, schaaldieren en plankton om te groeien en te overleven, waardoor het ecosysteem van de oceaan en zijn voedselketen in gevaar worden gebracht.
Chemische vervuiling:
Wanneer giftige stoffen, zoals synthetische- organische verontreinigende stoffen en zware metalen, vrijkomen in de biosfeer, kunnen ze daar zeer lang blijven, met effecten die mogelijk onomkeerbaar zijn. Wanneer ze zich ophopen in het weefsel van vogels en zoogdieren, verminderen ze de vruchtbaarheid en veroorzaken genetische schade, waardoor ecosystemen op het land en in de oceanen, gevaar lopen.
Stikstof en fosfor belasting van landbouwgrond
Reactieve stikstof en fosfor worden veel gebruikt in kunstmest. Slechts een klein deel daarvan wordt opgenomen door gewassen. Het grootste deel van het overschot loopt weg in rivieren, meren en oceanen, waar het algenbloei veroorzaakt en het water groen kleuren. Deze algen kunnen giftig zijn en ze kunnen het andere waterleven doden doordat ze te veel zuurstof gebruiken. Vermindering van zoet water
Water is essentieel voor het leven en wordt veel gebruikt door landbouw, industrie en huishoudens. Excessief gebruik van water, kan echter meren, rivieren en watervoerende lagen beschadigen,droog laten vallen, ecosystemen beschadigen en de hydrologische cyclus en klimaat veranderen
Landconversie:
Door menselijk gebruik, de groei van steden en snelwegen, verminderen bossen en wetlands , landbouwgrond.
De koolstofbronnen van de aarde verzwakken, vernietigen rijke habitat van wilde dieren en ondermijnen de rol van het land.
Verlies van biodiversiteit
Een afname van het aantal en de variëteit van levende soorten beschadigt de integriteit van ecosystemen en versnelt het uitsterven van soorten. Hierdoor neemt het risico van abrupte en onomkeerbare veranderingen in ecosystemen toe, waardoor hun veerkracht afneemt. Hun vermogen om te voorzien in voedsel, brandstof, vezels en om het leven te ondersteunen wordt ondermijnd.
Luchtvervuiling:
Microdeeltjes, of aërosolen, uitgestoten in de lucht - zoals rook, stof en verontreinigende gassen - kunnen het levende organismen beschadigen. Bovendien hebben ze een wisselwerking met de waterdamp in de lucht en beïnvloeden ze de vorming van wolken. Wanneer uitgestoten in grote volumes kunnen deze aerosolen regionale neerslagpatronen significant veranderen, inclusief het verschuiven van de timing en locatie van moessonregens in tropische gebieden.
Dunner worden van de ozonlaag
De stratosferische ozonlaag van de aarde filtert ultraviolette straling van de zon. Sommige door de mens gemaakte chemische stoffen, zoals chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's) zullen, indien ze vrijkomen in de stratosfeer, de ozonlaag afbreken, waardoor de aarde en haar bewoners wordt blootgesteld aan de schadelijke Uv-stralen van de zon.
Het glas is half vol
De huidige mensheid, heeft voldoende kennis, vaardigheden en financiële middelen, een einde te maken aan de tekorten waar 2 miljard mensen onder lijden.Tegelijkertijd is er ook de kennis en vaardigheid dit alles in evenwicht te doen met het levende web van de aarde. Wij moeten alleen met zijn allen besluiten dit te doen.Veel nieuwe economie studenten die in deze tijd de universiteit betreden, doen dat met het doel iets voor anderen en voor de wereld te doen. Raworth vindt dat deze studenten het verdienen voor dit doel uitgerust te worden met de beste kennis en vaardigheden die er zijn.
Zij moeten de economie omvormen, tot een instrument dat de welvaart en welzijn van alle mensen mogelijk mogelijk maakt binnen de ring van de donut. Dit moet in evenwicht met het levende web van de aarde. Dat betekent alle mensen op aarde voorzien van een “sociaal fundament”: voldoende voeding, onderdak, gezondheidszorg, maatschappelijke zorg, veiligheid, onderwijs, werk, politieke invloed, aandacht voor elkaar en in een klimaat, bevrijd van vooroordelen, te zijn wie ze zijn. Een sociaal fundament kan alleen in harmonie met de natuur en de mogelijkheden die de aarde biedt: Raworth noemt dit het “ecologisch plafond”. Dat betekent behoud van stabiliteit van het klimaat, behoud van biodiversiteit, levensvatbare zeeën die niet verzuurd zijn, flora en fauna binnen een niet chemisch vervuild milieu, geen overbemesting door landbouw, behoud van voldoende landbouwgronden, een schone lucht, behoud van voldoende zoet water, en terugdringen van de CO2 uitstoot. Raworth stelt, dat elke economie of het nu de economie van Arnhem is of de economie van de hele wereld. alleen kan functioneren door de gemeenschap. Huishoudens, gemeenschappelijke voorzieningen, markteconomie en overheid, kunnen voorzien in vele behoeften en doen dat het beste wanneer er goed samengewerkt wordt.
Raworth benadrukt dat economen ervan moeten uitgaan, dat mensen van nature geneigd zijn, voor elkaar te zorgen. Wanneer je dit mogelijk maakt en aanmoedigt, komen mensen tot grootse prestaties. Mensen willen graag dat het in de toekomst ook goed gaat en wanneer je hen hiertoe de kans geeft, zullen zij wijze beslissingen nemen.
Wanneer economen beseffen dat mensen van nature geneigd zijn voor elkaar te zorgen, is er een ander uitgangspunt wanneer je het samen hebt over het verdelen van welvaart,kosten, kennis, macht en risico's in een gemeenschap, stad, land of over de wereld.
Wanneer je beseft dat de economie net zoals de wereld complex in elkaar steekt besef je ook dat groei en meer, meer, meer, niet een voorwaarde hoeft te zijn voor welzijn. Tegelijkertijd zal het besef van complexiteit, een einde maken aan de economisch expert, die weet wat goed voor de economie en de wereld is. De toekomstige econoom zal meer een onderzoeker en samenwerker blijven, die beseft dat er vele oplossingen zijn en tegelijkertijd ook vele mislukkingen. Dat alles is alleen maar tegemoet te treden door samen te werken met iedereen in de gemeenschap.
Wanneer toekomstige economen voldoende beseffen dat samenlevingen en natuur van aard complexe systemen zijn, zullen zij in hun beslissingen rekening houden, dat de uitkomst van hun handelen heel anders kan zijn dan zij hoopten of verwachten en eerder bereid zijn aanpassingen te doen. Een van die aanpassingen is bijvoorbeeld dat de economie zal moeten overstappen naar een duurzame circulaire economie. Afval zal in deze nieuwe economie niet meer bestaan. Doordat elk gebruikt product teruggewonnen zal worden voor hergebruik.
Economen van deze eeuw zullen meer dan ooit samenwerkingsverbanden zoeken met andere kennisgebieden zoals ecologie, architectuur, biologie, psychologie en geschiedenis. Zij zullen meer internationaal samenwerken, samenwerken met gemeenschappen, industrie, technici, ICT en zoeken naar wat hen verbindt. Economen zullen ook meer met individuele huishoudens samenwerken. Zij merken en voelen economische veranderingen het sterkst en het eerst. In die zin is iedereen een econoom
Wat kunnen wij zelf doen?
Wanneer economie verandert door evolutie zal elk experiment - of het nu een nieuw. ondernemingsmodel is, een complementaire valuta of een open source samenwerking - helpen, te variëren, te selecteren en een nieuwe economische toekomst mogelijk te maken.Wij kunnen allemaal deze evolutie vormgeven. Onze keuzes en acties herscheppen de economie’ voortdurend. Dit gebeurt niet alleen door de producten die we wel of niet kopen. Wij kunnen ons spaargeld verhuizen naar een ethische bank. Wij kunnen deelnemen aan een peer to peer valuta zoals een stad in zwitserland, waar 60 plussers een hulp spaartegoed ontvangen, voor diensten die zij verrichten voor bejaarden, soms boodschappen doen, klussen in huis of samen kleding kopen in de stad. Voor dit spaartegoed kunnen ze later zelf diensten inkopen wanneer zitten dit niet meer zelf kunnen verrichten. Wij kunnen stemmen op een partij die zich sterk maakt voor ouderschapsverlof of die overeenkomt met je economische visie.. Je kunt je expertise delen op het internet.
Kate Raworth zegt hierover, in een interview met Maartje Laterveer, in de Volkskrant van 9-12-2017: 'Ik heb geen directe oplossingen. kijk wat je kunt doen in de verschillende rollen die je vervult. Uiteindelijk geloof ik niet, dat het aan consumenten is om hun gedrag te veranderen. De omslag zal van beleid moeten komen en van bedrijven. Maar intussen kun je als individu al in actie komen. Het is de uitgelezen tijd om je af te vragen: oké, hoe kan ik mijn leven veranderen? Geef ik vlees op? Probeer ik de plastic kliko steeds leger aan de straatkant te zetten? verander ik mijn stemgedrag, ga ik me lokaal nuttig maken? Stap ik niet meer in het vliegtuig? Doen we de auto weg en nemen we SnappCar?
Zulke veranderingen kunnen voelen als een groot persoonlijk offer, maar ik weet uit eigen ervaring dat het bijzonder prettig kan zijn om jezelf te bevrijden van bepaalde dingen die je als vanzelfsprekend ervaart. Als gezin gaan wij niet op vliegvakantie - we reizen per trein door Europa. We hebben geen droger thuis en we doen de afwas met de hand - met zo min mogelijk water. Toen mijn tweeling nog klein was, kocht ik hun speelgoed en kleren grotendeels bij tweedehandszaken - en ze hadden geweldig speelgoed en kleren. Ook onze meubels zijn grotendeels tweedehands - en we hebben een geweldig huis. In 2018 willen we onze auto de deur uit doen. Het zijn allemaal niet heel bijzondere veranderingen. Ze voelen inmiddels als normaal.’
Tot zover Kate Raworth over wat je zelf zou kunnen doen. Zij verwijst naar de mogelijkheid om te stemmen op een partij die het dichts in de buurt komt van het nastreven van het redden van de aarde en het komen tot een verdeling van welvaart. Natuurlijk staat het in een vrije democratische samenleving ook iedereen vrij, zich aan te sluiten bij een belangengroepering of politieke partij. Samen sta je sterk. Verder kun je natuurlijk ook zelf lobbyen voor een beter milieu. Schrijf brieven en e-mails aan volksvertegenwoordigers. In de gemeenteraad naar het parlement. Dat doen grote bedrijven ook en niet zonder succes. Maak gebruik van sociale media om je standpunt en ideeën te verspreiden. Dat klinkt als een druppel op een gloeiende plaats maar veel druppels vormen een emmer en veel emmers zullen de gloeiende plaat afkoelen.
Kate Raworth heeft een boek geschreven en inmiddels gaan wereldwijd veel deuren in bedrijven, landen overheden, VN, en politiek voor haar open om haar verhaal te vertellen.
Literatuur
Raworth, Kate, Doughnut Economics, Seven Ways to Think Like a 21-st Century Economist. Random houseBusiness Books, London, (2017)Inhoud:
Inleiding en samenvatting Doughnut Economics1. Verander het doel van economie
2. Kijk naar het volledige plaatje
3. Koester de menselijke aard
4. Doorgrond systemen
5. Hoe verdeel je welvaart?
6. Maak alleen wat je kunt hergebruiken
7. Agnostisch over groei
8. Donut economie kan de mens en de aarde redden